---------------------------------------------------------------------
У.ШыцЁк. "У час не вярнулЁся", "Мастацкая лЁтаратура", МЁнск, 1975
OCR & SpellCheck: Zmiy (zmiy@inbox.ru), 20 лЁпеня 2003 года
---------------------------------------------------------------------
Пройдзе час, з зямных касмадрома? возьмуць старт вялЁзныя зоркалёты Ё
накЁруюцца да далёкЁх галактык.
Магчыма, гэта адбудзецца ?жо ? наступным стагоддзЁ, магчыма, значна
пазней. Але наша мара не хоча чакаць, мы ?жо цяпер хочам ведаць, што
напаткае бясстрашных астралётчыка? у бясконцай прасторы. Аб Ёх прыгодах,
лёсе Ё знаходках расказваецца ? гэтым зборнЁку фантастычных апавядання?.
На стук адказала цЁшыня. Пасько пачака? хвЁлЁну Ё зно? паднёс руку да
дзвярэй. Але, не дацягну?шыся да Ёх, апусцЁ?. Ён уявЁ? сабе высокую фЁгуру
капЁтана, схЁленую над сталом, нахмураны лоб, позЁрк, затуманены болем
страты, Ё адступЁ?.
?х засталося пяцёра - Пунтус Ё МарцалЁс на "Валдай" не вярнулЁся, усе
тэрмЁны скончылЁся яшчэ ?чора. ? тады чацвёра з экЁпажа прыйшлЁ да капЁтана
Ё папрасЁлЁ паслаць Ёх на пошукЁ.
КапЁтан выслуха? Ёх Ё сказа?, што падумае. Пасько веда?, аб чым ён
будзе думаць: сЁтуацыя ж па?тарылася. КалЁ не вярну?ся Пунтус, да капЁтана
яны хадзЁлЁ ?пяцёх. На пошукЁ бы? пасланы МарцалЁс. ? ён таксама не
вярну?ся. Двое з сямЁ ды яшчэ аварыя рухавЁка - гэта ?жо бадай катастрофа.
Пасько разуме? ваганнЁ капЁтана - той хаце? адрамантаваць рухавЁк Ё вярнуць
"Валдай" на Зямлю. Але ён разуме? Ё Ёншае: нЁхто з Ёх, у тым лЁку Ё капЁтан,
не даруе сабе, калЁ не даведаецца, што здарылася з таварышамЁ.
ВыклЁк да капЁтана прагуча? па ?нутранай сувязЁ як сЁгнал трывогЁ. Ён
заста? Пасько на тым жа месцы - ля дзвярэй. Пачака?шы секунду-другую, Пасько
рашуча пераступЁ? парог.
- Сядай, - не пачынаючы размовы, капЁтан паказа? на крэсла.
УвайшлЁ Ё астатнЁя члены экЁпажа.
КапЁтан узня? галаву Ё до?гЁм пЁльным позЁркам абвё? сваЁх таварыша?.
- Што будзем рабЁць? - спыта? ён.
- Шукаць!
КапЁтан у знак згоды схЁлЁ? галаву. Агледзе?шы свой парадзелы экЁпаж,
сказа?:
- Паедзе Пасько. - Падума?шы, дада?: - Ён - апошнЁ.
ТолькЁ зараз Пасько зразуме?, чаго каштавала капЁтану гэтае рашэнне. Ён
неяк аж пастарэ? за апошнЁя суткЁ, яго до?гая фЁгура здавалася яшчэ
да?жэйшай, а вакол вачэй густой сеткай паглыбелЁ маршчынкЁ.
З каюты капЁтана ?се выходзЁлЁ мо?чкЁ. ? Пасько веда? прычыну. Кожны з
Ёх адда? бы жыццё, ратуючы таварыша?, Ё таму нЁхто не мог згадзЁцца, што ?
выпадку яшчэ адной ня?дачы Ём прыйдзецца вяртацца. Але яны разумелЁ Ё тое,
што, прымаючы рашэнне, капЁтан бра? на сябе не толькЁ вялЁкую адказнасць.
Ратуючы Ёх, жывых, ён ужо нЁколЁ не зможа апра?дацца Ё перад тымЁ, мёртвымЁ,
якЁя, можа, жывуць Ё чакаюць дапамогЁ, Ё перад сваЁм сумленнем.
ЗбЁраючыся ? дарогу, Пасько дума?, што, напэ?на, капЁтан усё-такЁ
дапусцЁ? памылку. Не цяпер. А тады, калЁ адправЁ? першага разведчыка -
аднаго, а не двух. Магчыма, удвух яны лепш арыентавалЁся б, сустрэ?шы
небяспеку, што чакала Ёх у катлавЁне. КапЁтан паспадзява?ся, мабыць, на
ахо?ныя здольнасцЁ а?тамата?, бо, павага?шыся, катэгарычна сказа?, што
паедзе адзЁн разведчык. Але а?таматы, здаецца, не апра?далЁ яго
спадзявання?.
КатлавЁна пачыналася з ра?нЁны, на якой зрабЁ? пасадку "Валдай". Ад
карабля да яе было каля чатырохсот кЁламетра?. Сама па сабе яна не
зацЁкавЁла б касмана?та?, як Ё ?весь Бальдар - гэта сЁняя планета,
пазба?леная атмасферы Ё якЁх-небудзь прыкмет жыцця. Для Ёх ён бы? толькЁ
часовай пасадачнай пляцо?кай. Але, аблятаючы Бальдар, у катлавЁне яны
за?важылЁ сЁгарападобнае цела, якое вельмЁ нагадвала зямныя зоркалёты ранняй
касмЁчнай эпохЁ.
Пасько выеха? на ?сюдыходзе, калЁ яшчэ была ноч.
Электронны вадзЁцель вё? усюдыход пла?на, амаль без штуршко?. Нават
здавалася, што наогул няма нЁякага руху. ? тады Пасько, паглядаючы на яркЁя
аднастайныя зоркЁ чужога неба, уя?ля? сябе ? кабЁне касмЁчнага карабля, якЁ
згубЁ?ся ? бясконцай прасторы. ВыбЁраючы зручную дарогу, электронны
вадзЁцель рабЁ? паварот, усюдыход уздрыгва?, Ё тады Пасько вярта?ся да думак
аб сваЁм становЁшчы.
Ён не бая?ся. Яму толькЁ хацелася хутчэй разабрацца, што ж усё-такЁ
здарылася з таварышамЁ.
Перад выездам ён разам з капЁтанам яшчэ раз прагледзе? здымкЁ
катлавЁны. Усё тое ж самае: у непрыступных скалЁстых гарах, навЁслых над
абрывам, узвыша?ся блЁскучы сЁгарападобны прадмет з купалам наверсе.
- Думаеш, зямны? - спыта? тады Пасько.
- Хутчэй за ?сё, - адказа? капЁтан. - Падабенства вялЁкае.
Пасько здалося, што ён хаце? нешта сказаць яшчэ, але не сказа? Ё,
развЁтваючыся, толькЁ кЁ?ну? галавой.
ВяршынЁ гор святлелЁ - пачына?ся дзень. А тут, у катлавЁне,
беспрасветная цемра на кожным метры яшчэ супрацЁ?лялася халодным праменням
ранЁшняга бальдаравага сонца, якЁя нЁбы сцякалЁ з гор.
Серабрысты купал бы? на ранейшым месцы, вытыркаючыся з-за кальца
скалЁстых пЁка?. Ад увахода ? катлавЁну да гэтага купала заставалася
кЁламетра? пяць. Пасько навё? тэле?стано?ку. На экране ружовымЁ ЁскрамЁ
?спыхнулЁ скалы Ё сярод Ёх - купал. Нерухомы, як манумент, як помнЁк. Пасько
падума?, што, напэ?на, Ё яго сябрам гэты зоркалёт здава?ся своеасаблЁвым
помнЁкам узлёту чалавечага розуму. ? раптам першае сумненне, яшчэ няяснае Ё
слабае, варухнулася ? яго галаве, пасея?шы ? сэрцы трывогу.
Далей дарогЁ не было, бо побач стаялЁ яшчэ два ?сюдыходы, пакЁнутыя тут
Пунтусам Ё МарцалЁсам. Пасько выключы? рухавЁк, зразуме?шы, што далей
давядзецца ЁсцЁ пехатой.
Перш чым пайсцЁ, ён зно? паглядзе? на купал. МалюнкЁ падобных
зоркалёта? ён помнЁ? з падручнЁка?, па якЁх некалЁ вучы?ся ? штурманскай
школе. Гэта, несумненна, бы? зоркалёт, пабудаваны на ЗямлЁ. Адна з першых
мадэлей, здольная развЁваць субсветавую хуткасць, пабудаваная амаль дзвесце
гадо? назад. Дзвесце гадо?! Халодныя мурашкЁ пабеглЁ ? Пасько па спЁне. Ён
нЁбы дакрану?ся да сЁвой мЁну?шчыны, якая выпадкова прыадкрыла перад Ём адну
са сваЁх трагЁчных старонак.
Першым жаданнем было кЁнуцца да знаходкЁ. Ён ужо бы? зрабЁ? некалькЁ
крока?, але авалода? сабой Ё спынЁ?ся. Гэты ж самы купал бачылЁ Ё Пунтус з
МарцалЁсам. Яны, мабыць, таксама адразу ж кЁнулЁся да зоркалёта, не
радзЁрава?шы папярэдне на "Валдай". Чаму? АдзЁн з Ёх бы? пЁлот, другЁ -
Ёнжынер. Яны, вЁдаць, пазналЁ зоркалёт, можа, нават нешта аб Ём ведалЁ Ё не
палЁчылЁ патрэбным паведамЁць капЁтану. Што яны ведалЁ пра зоркалёт?
Пасько вярну?ся да машыны, закадзЁрава? пытанне Ё, стрэлЁ?шы ракетай,
якая вынесла ?гару зонд-антэну, перада? дэпешу на "Валдай".
Адказ-радыёЁмпульс прыйшо? ро?на праз тры хвЁлЁны. А яшчэ праз пятнаццаць
секунд Пасько прачыта?: "Зоркалёт сЁстэмы КЗСХ. Два не вярнулЁся адпаведна
186 Ё 172 гады назад. Першы ляце? да Альфы Цэнта?ра, другЁ - да СЁрыуса".
Гэтыя звесткЁ не вельмЁ праяснЁлЁ абстано?ку. Тое, што зоркалёт не
вярну?ся на Зямлю, вЁдавочна Ё так. Трэба было спадзявацца толькЁ на сябе. ?
Пасько зно? пача? думаць, што ж рабЁлЁ яго таварышы далей. Хутчэй за ?сё,
пазна?шы зямны зоркалёт, яны паспяшалЁся дайсцЁ да яго. Гэта зусЁм зразумелы
пары?, але Ёменна ? Ём, магчыма, Ё таЁлася сама небяспека.
Горы, стромкЁя Ё велЁчна спакойныя, высачэзнай сцяной дыбЁлЁся на тым
баку катлавЁны. НЁ Пунтус, нЁ МарцалЁс не паспелЁ б да Ёх нават дабрацца за
такЁ час, ды ? гэтым не было патрэбы. ?х шлях, безумо?на, ляжа? да зоркалёта
- праз плато, пасечанае скаламЁ Ё расколЁнамЁ. ТолькЁ тут Ёх Ё трэба шукаць.
УзвалЁ?шы на плечы скрынку з радыёперадатчыкам Ё запасам зонда?-антэн Ё
прычапЁ?шы да пояса плазменны нож, якЁ пры выпадку мог паслужыць Ё зброяй,
Пасько з лакатарным шукальнЁкам у руках рушы? напрасткЁ праз плато да
цяснЁны.
На нейкЁ час серабрысты купал знЁк з вачэй, заслонены каменным
эскарпам. Пасько апыну?ся ? цемры, прыцЁшы? хаду Ё з зайздрасцю глядзе? на
ружовыя вяршынЁ. ЛЁхтар дава? мала карысцЁ, ён асвятля? толькЁ маленькЁ
кружочак пад нагамЁ. Пасько падума?, што, можа, недзе побач, у якой-небудзь
расколЁне Ё знайшлЁ свой апошнЁ прытулак яго таварышы, спяшаючыся, як Ё ён,
да зоркалёта.
Нарэшце святло пранЁкла Ё ? цяснЁну. На?кола ?сё заЁскрылася мЁрыядамЁ
кропелек-вясёлак. Пасько аж зажмуры?ся. КалЁ яго вочы пад акулярамЁ
светафЁльтра? прывыклЁ да яркага святла, ён узабра?ся на блЁжэйшы выступ Ё
?важлЁва агледзе? наваколле. Таварышы маглЁ ЁсцЁ толькЁ гэтым шляхам, бо
абочыны былЁ зусЁм непраходныя. Але нЁшто яму не нагадвала, што тут
калЁ-небудзь праходзЁ? чалавек, - нЁкЁм не кранутая цалЁна, ма?клЁвыя
суровыя каменнЁ...
Пасько пералЁчы? запас зонда?-антэн Ё, падума?шы, пасла? на базу
сЁгнал: "НЁчога новага". Атрыма?шы адказ, уздыхну? Ё пайшо? далей.
Зоркалёт адкры?ся рапто?на, як толькЁ цяснЁна перайшла ? катлавЁну. Да
яго заставалася метра? шэсцьсот, бадай, яшчэ больш няро?нага Ё небяспечнага
шляху. Пасько не адрываючыся глядзе? на горды профЁль зоркалёта, што
схЁлЁ?ся вунь там, над безданню, Ё, нават нахЁлены, захава? ЁмклЁвасць сваЁх
лЁнЁй. Якая прыгажосць! Пасько мЁмаволЁ захапля?ся тварэннем чалавечага
генЁя Ё адчува?, як рапто?ны прыступ тугЁ сцЁскае сэрца.
Зоркалёт выгляда? як жывы, але смяртэльн'а паранены асЁлак. БлЁскучая
металЁчная абшы?ка там-сям не вытрымала выпрабавання? прасторы - чужая
атмасфера, метэарыты пакЁнулЁ свае адбЁткЁ на яго некалЁ люстраной паверхнЁ.
Пасько перабра?ся на суседнюю скалу, панарама агляду павялЁчылася.
Зоркалёт ста? бачны амаль да кЁля. ? Пасько за?важы? тое, што дагэтуль было
схавана ад яго Ё што ?разЁла яго да глыбЁнЁ душы. Вузкая трэшчына чорнай
змяёй па?зла па корпусе знЁзу ледзь не да палавЁны цела карабля. Гэта,
напэ?на, Ё азначала катастрофу. Мо да?нюю, а мо Ё зусЁм няда?нюю.
Зно? яго першым парывам было бегчы як найхутчэй да карабля. ? зно?
Пасько прымусЁ? сябе стрымацца. Пунтус Ё МарцалЁс нЁбы стаялЁ перад яго
вачыма. Ён падума?, што тыя, напэ?на, пабеглЁ да яго напрасткЁ. Гэта было
лагЁчна. Але яны не ведалЁ, што не вернуцца. А ён гэта веда? Ё абавязан бы?
узважваць кожны крок.
Пасько прысе? на камень, зменшы? напружанне электрычнага ацяпляльнЁка ?
скафандры. Свежы струмень халоднага кЁслароду абсушы? спацелы лоб, стала
крыху лягчэй. Пасько пача? думаць больш разважлЁва. Ён дапуска?, што з
абодвума яго таварышамЁ магло здарыцца выпадковае няшчасце. Аднак Ёх рацыЁ,
забяспечаныя моцным ахо?ным панцырам, маючы а?таномнае энергетычнае
жы?ленне, павЁнны дзейнЁчаць яшчэ некалькЁ соцень гадзЁн. Хваля - вядомая.
Такая ж, як Ё ? яго. ? на ёй цяпер няма нЁводнага гуку. Ня?жо нешта
затрымлЁвае хвалЁ?
У Пасько былЁ дзве магчымасцЁ, каб распачаць пошукЁ. Адна, больш
пэ?ная, - пайсцЁ да зоркалёта, другая - агледзець мясцовасць вакол карабля.
Ён бы? упэ?нены, што з зоркалёта пачыналЁ таварышы, прынамсЁ, адзЁн з Ёх,
хутчэй за ?сё Пунтус, першы. Пунтус не вярну?ся. Гэта павЁнна было
насцярожыць МарцалЁса, Ё той, асцерагаючыся чагосьцЁ невядомага Ё
небяспечнага, напэ?на, не пайшо? напрасткЁ, а выбра? кружны шлях - больш
до?гЁ Ё больш пэ?ны. ? таксама не вярну?ся. Значыць, любая дарога хавае
ро?ную долю пагрозы. Пасько ?здыхну? Ё пайшо? напрасткЁ.
Нялёгка было за?важыць сляды каго-небудзь з касмана?та? у гэтым
каменным гушчары. ПозЁрк мЁмаволЁ накЁрава?ся ? бок горнага хрыбта. Зараз
пад яркЁмЁ праменнямЁ ён здава?ся намнога прыгажэйшым, чым тады, калЁ яго
Пасько бачы? з ра?нЁны. У беспаветраным асяроддзЁ скалы былЁ на дзЁва
рэльефныя, без па?ценя?, афарбаваныя ? дзЁвосныя колеры. Любуючыся ЁмЁ,
Пасько, аднак, не забыва?, што за гэтым хараством таЁлася нешта яшчэ, Ё пра
гэта ён не ме? права забывацца.
Да зоркалёта было недалёка. Каб не бачыць трэшчыны ? корпусе, якая
напамЁнала аб аварыЁ, Пасько крыху збочы? улева. Адсюль карабель здава?ся
амаль цэлым, гатовым да скачка ? бязмежныя прасторы Сусвету. Пасько закрочы?
хутчэй, нЁбы Ё сапра?ды бая?ся спазнЁцца на старт.
Каменныя нагрувашчваннЁ сустракалЁся ?сё часцей, пераходзЁлЁ ?
суцэльныя завалы. Па выступах у скалах, штохвЁлЁнна саслЁзгваючы нагамЁ, ён
ледзь узабра?ся на вяршыню каменнай грады. Аддыха?шыся, асцярожна высуну?
галаву Ё не ?трыма?ся, падхапЁ?ся. ЗусЁм недалёка, тулячыся да падножжа
высокага ?цёса, нЁбы хаваючыся, ляжа? чалавек, апрануты ? скафандр. Пасько
бачы? толькЁ яго ногЁ.
Не выбЁраючы дарогЁ, Пасько скацЁ?ся ?нЁз Ё падбег да чалавека. Гэта
бы? МарцалЁс. Як жывы, хаця шлем яго бы? адкЁнуты. Пасько павярну? таварыша
на спЁну. На твары, у шырока расплюшчаных вачах МарцалЁса застылЁ боль,
рапто?ны спалох Ё яшчэ штосьцЁ такое, чаго нЁяк нельга было зразумець. На
целе нЁякЁх слядо?, якЁя маглЁ б растлумачыць, чаму адкЁнуты шлем.
Зняможаны, Пасько прыхЁлЁ?ся да скалы. Тысячы пытання? блЁскавЁцамЁ
працЁналЁ мозг. АтрымлЁвалася нешта неверагоднае: спачатку МарцалЁс памёр, а
потым узя? Ё адкЁну? шлем Ё тым самым а?таматычна выключы? рацыю. Але
гэтага, безумо?на, ён сам зрабЁць не мог. Тады - хто?
ТолькЁ цяпер Пасько звярну? увагу на запасныя кЁслародныя балоны, якЁя
ляжалЁ побач з МарцалЁсам. Яны былЁ з адкручанымЁ венцЁлямЁ - без газу.
Падобна на тое, што некаму спатрэбЁ?ся кЁсларод, Ё ён перагна? яго па шлангу
? другЁя балоны.
Думка апалЁла Пасько, напалохала неверагоднасцю. Ён гна? яе прэч, а яна
лезла ? галаву, вырастаючы, засланяючы сабой усё астатняе. Пунтус пайшо?
раней на цэлыя суткЁ. Яго кЁсларод ужо скончы?ся. Пунтус?! Пасько аж зубамЁ
заскрыгата? ад злосцЁ на сябе. Як ён мог хоць на Ёмгненне дапусцЁць такое?
ХЁба Пунтус, з якЁм пройдзена столькЁ касмЁчных шляхо?, яго сябар, якЁ
за?сёды падста?ля? плячо дапамогЁ таварышу, мог рашыцца на гэта? А калЁ не
ён, то хто? ?х тут было толькЁ двое - МарцалЁс Ё Пунтус. Адчуваючы, што
хутка Ё ён заблытаецца ? гэтай д'ябальшчыне, якая навалЁлася на яго, Пасько
прысе? каля цела МарцалЁса, пастара?ся засяродзЁць думку на ?бачаным.
Надзея, з якой ён адпра?ля?ся на пошукЁ таварыша?, зменшылася
напалавЁну. АдзЁн загЁну?. А другЁ, магчыма, яшчэ жывы. Можа, ён, Пунтус,
натрапЁ?шы на труп МарцалЁса, забра? яго по?ныя балоны Ё цяпер недзе блЁзка,
побач Ё чакае дапамогЁ? Пасько зно? вылая? сябе: як гэта не прыйшло яму ?
галаву раней? Ён нават закрыча?: "Пунтус? Пунтус!"
У шлемафоне ? адказ не пачулася нЁ гуку. Гэта трохЁ ахаладзЁла
?збуджанага Пасько. Ён пастая? хвЁлЁну над целам таварыша, потым, каб не
згубЁць гэтае месца, паставЁ? на скалу пусты кЁслародны балон Ё пайшо?
далей.
Дзень увабра?ся ? сЁлу. Сонца свяцЁла ярка Ё, напэ?на, горача, бо
там-сям трэскалЁся скалы, бязгучна апа?заючы ?нЁз па стромкЁх схЁлах
цяснЁны. Пасько Ёшо? асцярожна, стрымлЁваючы ?весь час жаданне пераскочыць
цераз расколЁны, якЁя адна за адной траплялЁся на яго шляху. Яны здавалЁся
вузкЁмЁ, той край блЁзкЁм. А кЁнеш камень, каб праверыць, Ё толькЁ тады
зразумееш сапра?дную адлегласць Ё глыбЁню - у беспаветранай прасторы ?сё
выглядала падманлЁвым.
Хутка зно? паказа?ся корпус зоркалёта, да часу схаваны гарой. Сам не
ведаючы чаму, Пасько насцярожы?ся. Потым здагада?ся - МарцалЁс ляжа? тварам
да зоркалёта.
З таго месца, дзе стая? Пасько, можна было апусцЁцца ?нЁз у далЁну,
якой заканчвалася катлавЁна. Можна было дабрацца таксама Ё да зоркалёта, да
якога вё? вузеньк! карнЁз, навЁслы над бяздоннем. Пасько ?жо вырашы? ЁсцЁ па
карнЁзу, як раптам за?важы?, быццам на зацененым баку ?спыхну? Ё адразу згас
слабы агеньчык. Пасько паморга? вачыма, баючыся, што гэта яму здалося, Ё
палез унЁз.
Ён бы? упэ?нены, што Пунтус там, Ё не вельмЁ сачы? за дарогай. ? толькЁ
азЁрну?шыся, спынЁ?ся як укапаны. Пад скалой, на якой узвыша?ся зоркалёт,
ляжа? Пунтус. Ён быццам аступЁ?ся Ё пакацЁ?ся, затрыма?шыся на момант на
вострых каменнях. Але... ? ? яго бы? адкЁнуты гермашлем, як у МарцалЁса.
Пасько ахапЁ? жах. Усё, што ён убачы? тут, было падобна на нейкую
страшэнную казку. АпошнЁя сумненнЁ знЁклЁ: побач з зоркалётам павЁнен быць
нехта трэцЁ. ?, нЁбы пацвярджаючы яго думку, прыёмнЁк, а?таматычна
настроЁ?шыся, выхапЁ? з цЁшынЁ ?рывак фразы - невыразнае мармытанне. Голас
бы? бясстрасны, як нежывы.
Пасько паслуха? яшчэ Ё з палёгкай уздыхну?: робат. Усё тлумачылася
вельмЁ проста. А?таматы надо?га перажылЁ экЁпаж Ё прывялЁ зоркалёт на гэтую
планету - яна трапЁлася на Ёх шляху выпадкова. ЗапраграмЁраваныя на дзеянне,
робаты пакЁнулЁ карабель Ё разбрылЁся. АдзЁн з Ёх уцале? да гэтага часу.
ТолькЁ, вЁдаць, нешта ? Ём сапсавалася, бо, спачатку забЁ?шы людзей, ён
потым спрабава? дапамагчы Ём Ё зрыва? з Ёх гермашлемы, пуска? у твар
струмень кЁслароду.
У галаве Пасько варухнулася думка - цЁ не вярнуцца назад? Агледзець
зоркалёт - Ё на базу. А сапсаваны робат хай ужо дажывае свой век тут, у
каменнай пустынЁ. Гэта было б самым простым Ё лёгкЁм, але Пасько ?сё жыццё
бая?ся Ёменна такЁх рашэння?.
Тым часам робат зно? да? аб сабе знаць. Яго голас прагуча? амаль
выразна. ВЁдаць, ён бы? ужо недзе побач. Пасько пазна? англЁйскую мову, яму
здалося, ён нават разабра? два знаёмыя словы: "...знайду цябе..." Ён не бы?
да канца ?пэ?нены, што гэта Ёменна так. Але ж яму трэба было гаварыць зараз
з робатам, якому не крыкнеш: "Што за сЁстэма аптымЁзатара? у тваЁм мозгу?" ?
Пасько, пакапа?шыся ? сваЁх небагатых мо?ных запасах, знайшо? толькЁ:
- Хэлло?, фрэнд!
Мармытанне сцЁхла, быццам робат прыслухо?ва?ся ц! гада?, хто б гэта мог
яго аклЁкнуць. ? раптам, раздзЁраючы вушы, у шлемафоне загрукатала:
- Га-га-га! Пачвара!
Азадачаны Пасько не адразу знайшо?ся Ё толькЁ пасля замЁнкЁ вымавЁ?:
- Робат, я чалавек! Ча-ла-век!
- Хэлло?, стары! ? да?но?
- Што да?но?.. - Пасько разгубЁ?ся зно?.
- Гэта самае... Чалавек... Чалавек!.. Га-га-га!
Пасько падума?, што робат зусЁм сапсаваны, Ё асцярожна выгляну? з-за
каменя. Робата ён убачы? адразу. Убачы? яго Ё робат, бо Ёмгненна ?скЁну?
руку. БлЁснула маланка, Ё Пасько адчу?, як па скафандру забарабанЁлЁ
каменныя асколкЁ. Ад нечаканасцЁ ён пада?ся наперад Ё, страцЁ?шы ра?навагу,
распласта?ся на адкрытай тэрасе.
Да робата было метра? пяцьдзесят. не больш. Ён стая? спакойны, трохЁ
заклапочаны Ё вельмЁ ?важлЁва разгляда? пЁсталет, з якога Ёмгненне назад
вылеце? смертаносны зарад. Побач з магутнай скалой ён выгляда? нЁкчэмным,
нават бездапаможным. Пасько цЁхенька, каб не за?важы? робат, выпроства? руку
з плазменным нажом. Рызыкаваць больш не хацелася. Пасько вырашы? секануць
гэтага механЁчнага разбойнЁка па руках.
Робат, пакруцЁ?шы пЁсталет, прывычным рухам засуну? яго ? кабуру Ё
павярну?ся да Пасько. Пасько зЁрну? Ё пахаладзе? ад жаху. Праз пластык на
яго глядзелЁ... жывыя вочы. Пастая?шы з хвЁлЁну, нЁбы ? роздуме, робат
зрабЁ? крок, другЁ...
Пасько ляжа? Ё дума?, што яму рабЁць, бо нацЁснуць кнопку нажа ён ужо
чамусьцЁ не адважва?ся. А робат, прабегшы трохЁ, раптам заскака? на адной
назе, выкрыкваючы нешта незразумелае. Потым, крутану?шыся, сарва? шлем
скафандра...
Пасько закрыча?. Гэта бы?... чалавек. БлЁснулЁ Ё замерлЁ, ашкляне?шы,
вар'яцкЁя вочы. Галава некалькЁ разо? сутаргава перасмыкнулася, адкрыты рот
хапа? яшчэ пустату, а ногЁ падкасЁлЁся, Ё тулава асунулася ?нЁз. Пасько не
паспе? нават падхапЁцца, як усё скончылася.
Ён загЁну?, забра?шы з сабой тайну гЁбелЁ Пунтуса Ё МарцалЁса. ЗагЁну?
бессэнсо?на, хаця Ё перажы?, дзякуючы субсветавой хуткасцЁ зоркалёта, сваю
эпоху. Яго смерць з'явЁлася завяршэннем яго вар'яцтва. Хутчэй за ?сё з
каманды таго карабля ён бы? апошнЁм. Пасько дапуска?, што чалавек, страцЁ?шы
надзею вярнуцца на Зямлю, можа звар'яцець. Але чаму вар'яцтва набыло такЁя
чалавеканенавЁснЁцкЁя, крыважэрныя формы? Пасько адчува?, што не зможа
вярнуцца на базу, не высветлЁ?шы гэтай акалЁчнасцЁ.
Накры?ка ?ваходнага люка зоркалёта была адкЁнута - яшчэ адно сведчанне
гЁбелЁ экЁпажа. Пасько па трапе падня?ся ? дэзакамеру. ПераступЁ?шы парог,
ён апыну?ся ? цёмнай кабЁне. Пастая?, нЁбы праходзЁ? там дэзЁнфекцыго,
вобмацкам знайшо? дзверцы Ё перабра?ся ? калЁдор. Аварыйная электрастанцыя,
напэ?на, ужо таксама не працавала. У калЁдоры цемра здавалася яшчэ
гусцейшай. Пасько пасвяцЁ? лЁхтарыкам. ВузкЁ, до?гЁ калЁдор нахЁленага
зоркалёта крута падыма?ся ?гару.
Трымаючыся за парэнчы, Пасько зрабЁ? крок Ё спынЁ?ся. Яму здалося, што
?ся шматтонная аграмадзЁна зоркалёта быццам зацЁскала яго шэрымЁ металЁчнымЁ
сценамЁ.
Святло лЁхтара выхоплЁвала з цемры дзверы кают, якЁя цягнулЁся ?здо?ж
калЁдора. Пасько прайшо? да рубкЁ ? самым носе карабля, адкрываючы адну за
другой каюты Ё не адважваючыся заходзЁць у Ёх.
Дзверы рубкЁ былЁ зачынены. Гэта яго здзЁвЁла. Падума?шы крыху, ён
падня? плазменны нож.
Чырванаватая нЁтачка быццам абматала ручку дзвярэй, варухнулася Ё
прапала. А?таматычны запор бясшумна вывалЁ?ся на падлогу, слЁзгану? па назе
Ё пакацЁ?ся ?нЁз, мЁгаючы апалЁнай. Пасько нацЁсну? на створкЁ Ё ?вайшо? у
рубку. ?люмЁнатары былЁ занавешаны няшчыльна. ВузкЁя палоскЁ святла лЁлЁся ?
памяшканне, ствараючы ?ражанне, што ?се прадметы навокал пярэстыя. Пасько
адсуну? фЁранкЁ. У рубцы пасвятлела, на яго патыхнула запусценнем.
У кутку ляжа? на крэсле скамечаны свЁтэр. На стале Ё пад сталом былЁ
раскЁданы плёнкЁ, карты, з ЁмЁ побач - кансервавыя бляшанкЁ, нейкая ежа...
Ходавая рубка, напэ?на, была апошнЁм прыстанЁшчам апошняга члена экЁпажа.
КароткЁ сЁгнал напомнЁ?, што ? балонах засталося ро?на палавЁна
кЁслароду. Гэта вярнула Пасько да рэчаЁснасцЁ. Досыць сузЁрання! Трэба
дзейнЁчаць, Ё ён падышо? да пульта. ТолькЁ тут яшчэ цеплЁлася жыццё,
самастойнае, незалежнае ад былых гаспадаро?. МЁгцелЁ рознакаляровыя
Ёндыкатары, дрыжалЁ стрэлкЁ на асветленых цыферблатах, жывячыся з нейкай
крынЁцы энергЁЁ. ? не было Ём нЁякай справы да таго, што ?жо нЁхто не
паверне стартавы тумблер, не прагучыць па ?сяму зоркалёту прызы?ны загад:
"Гато?насць нумар адзЁн".
Перад пультам два крэслы - пЁлота Ё штурмана. Пасько се? на
штурманскае. У Ём яму здалося больш прывычна, ён нават памаца? некаторыя
кнопкЁ, нЁбы там у сябе на "ВалдаЁ". Хутчэй выпадкова, чым па
натрэнЁраванасцЁ, трапЁ? пальцам на патрэбную кнопку. ШтурманскЁ экран
раптам засвяцЁ?ся. НекалькЁ секунд на Ём чарнела нерухомае неба Бальдара,
знаёмае Пасько па няда?нЁх назЁраннях, потым паплыло, быццам зоркалёт
зрушы?ся з месца. Адно за другЁм на экране ?знЁкалЁ невядомыя сузор'Ё, праз
якЁя цягнулася тонкая сЁняватая лЁнЁя з мЁнЁяцюрным зоркалётам на канцы. Па
яго руху Пасько здагада?ся, што кадры з трасай палёту плывуць у адваротным
парадку. Цяпер гэта не мела Ёстотнага значэння. Шлях можна было прасачыць.
Зоркалёт нЁдзе не рабЁ? пасадкЁ, ТолькЁ зусЁм нямнога не даляце?шы да
сЁстэмы СЁрыуса, ён на нейкЁ час спынЁ?ся Ё чамусьцЁ павярну? назад.
Напэ?на, здарылася нешта непрадбачанае, калЁ каманда прыняла такое рашэнне,
не выкана?шы задання. Пасько ста? шукаць вахценны дзённЁк - можа, ён
растлумачыць прычыну.
ГуказапЁсы назЁрання? дзяжурных ён знайшо? у невялЁкай скрынцы з
палЁцамЁ, уманцЁраванай у сцяну побач з пультам. ДзённЁк бы? звычайны,
падобны на тыя, якЁя зда?на вялЁ на марскЁх, а потым Ё на касмЁчных
караблях. Дата. Каардынаты. ПаказаннЁ прыбора?. ? нЁводнага слова, якое
выказвала б эмоцыЁ або давала якую-небудзь ацэнку падзеям.
Павольна круцЁ?ся дыск, на розныя галасы паведамляючы амаль адно Ё тое
ж. Пасько слуха?, паступова трацячы ?важлЁвасць пад уплывам безлЁчы
абстрактных для яго лЁчба? Ё кода?. ? раптам адна фраза вярнула яго да
рэчаЁснасцЁ. У шлемафоне, падключаным да гуказдымальнЁка, пачулася нешта
новае: "Памёр Майкл. Цяпер нас толькЁ трое".
У голасе адчувалася разгубленасць. Пасько паскоры? рух дыска. Праз
трыццаць запЁса? зно?: "Здаравяк Бент, непахЁсны Бент не прачну?ся. Не
разумею". Пасько стала не па сабе: столькЁ адчаю было ? гэтых словах. А
пазней той самы касмана?т зазначы?: "НепакоЁць Ральф. Чаму на планетах
павЁнны быць пачвары ? вобразе чалавека?.. А дадому так далёка".
ВЁдаць, а?тар запЁсу бы? моцны чалавек. Да канца плёнкЁ Пасько не пачу?
больш нЁводнай скаргЁ. ? гэтага моцнага чалавека, мабыць, таксама не стала.
ЗапЁс абарва?ся, нЁчога не паведамЁ?шы пра пасадку. Значыць, выжы? толькЁ
Ральф, той самы звар'яцелы Ральф?
Пасько ?явЁ? сябе на месцы Бента Ё таго, другога, што заста?ся з
Ральфам сам-насам, Ё скалану?ся. Ня?жо Ёх таксама напатка? лёс Пунтуса Ё
МарцалЁса? Ён пакла? на месца плёнку, зачынЁ? скрынку Ё, кЁну?шы апошнЁ
позЁрк на пульт, выйша? з рубкЁ. Адчува?, што больш ужо нЁколЁ не зможа
вярнуцца сюды. Такое вЁдовЁшча яму не пад сЁлу. Але перш чым наза?сёды
развЁтацца з караблём, ён павЁнен бы? пайсцЁ яшчэ на адно выпрабаванне -
наведаць каюту Ральфа. Ён не хаце? верыць, што космас можа давесцЁ чалавека
да такога стану, Ё пераканаць сябе ? гэтым яму было надзвычай важна.
Знайшо?шы замкнёную каюту, Пасько спынЁ?ся, упэ?нены, што гэта Ёменна Ё
ёсць жыллё Ральфа. НевялЁчкае памяшканне было захламлена. На падлозе кучай
ляжалЁ старыя скафандры, пустыя балоны з-пад кЁслароду, свЁтэры касмана?та?.
Быццам Ральф нацяга? Ёх сюды з усЁх кают. Пасько прайшо? да стала - ён, гэты
стол, бадай, з усяго Ё заслуго?ва? тут увагЁ. Гэта нават бы? не стол -
масЁ?ны, стальны, ён больш нагадва? сейф. Пасько пацЁсну? плячыма, якЁ ж
рэальны сэнс у такЁм сховЁшчы на касмЁчным караблЁ, дзе жыццё кожнага
чалавека адкрыта перад другЁмЁ? ? ?сё-такЁ паводзЁны Ральфа выя?лялЁ
адсутнасць цвярозага сэнсу. Можа, памЁж ЁмЁ была сувязь? Пасько паспрабава?
адкрыць сейф. Дзверцы не паддавалЁся. Ключо? таксама нЁдзе не было. ВЁдаць,
Ральф трыма? Ёх пры сабе. Пасько паласну? па стальной сценцы сейфа
плазменным промнем.
Сейф адкры?ся. У левай тумбе ляжалЁ плёнкЁ мЁкрафЁльма?. КасмЁчныя
войны, сустрэчы з пачварамЁ на Ёншых планетах, нашэсцЁ чужынца? на Зямлю.
Чытаючы гэтыя назвы, Пасько скрывЁ?ся, быццам узя? у рот нешта агЁднае. А
некалЁ ж людзЁ ?сур'ёз ставЁлЁ такЁя фЁльмы. Але прычынай вар'яцтва яны
на?рад цЁ маглЁ стаць, нават калЁ б Ральф глядзе? Ёх дзень пры днЁ. Ды
на?рад цЁ для Ёх захо?вання ?стана?лЁвалЁ на зоркалёце сейф.
Ля самага верху правай тумбы стала-сейфа Пасько выпадкова намаца?
невялЁкую кнопку. НацЁсну? Ё адчу?, што аднекуль з глыбЁнЁ тумбы высо?ваецца
невялЁкая шуфляда. Ён накЁрава? на яе прамень святла Ё ад здзЁ?лення ледзь
не выпусцЁ? лЁхтар. У шуфлядзе ляжа? пЁсталет. Да?нЁ, такЁ цяпер на ЗямлЁ
сустрэнеш хЁба ? музеЁ: бясшумны, здольны страляць хЁмЁчнымЁ кулямЁ. Гэтыя
кулЁ, трапЁ?шы ? ахвяру, выклЁкалЁ Ёмгненную смерць, не пакЁдаючы, аднак,
слядо? забойства. ЦЁ не пасля такой кулЁ не прачну?ся Бент? ?накш навошта
было хаваць гэты пЁсталет ад вачэй экЁпажа?
Пасько пакорпа?ся ? паперах, накЁданых у шуфлядку, Ё раптам яму ? рукЁ
трапЁлася невялЁчкая кнЁжачка, пасведчанне, з выцЁснутымЁ на вокладцы
залацЁстымЁ лЁтарамЁ: "Служба бяспекЁ".
Пра тую пару, калЁ гэты зоркалёт стартава? у прастору, Пасько веда?
толькЁ па кнЁгах. Многае ? паводзЁнах людзей таго часу яму здавалася
дзЁ?ным, невытлумачальным. ? вось ён нЁбы сутыкну?ся з самой гЁсторыяй,
неразумнай, дзЁкай. Яму стала балюча Ё кры?дна за тых людзей, што рыхтавалЁ
? дарогу "Тэхас". ?х мары былЁ светлымЁ, шчырымЁ, Ё не Ёх вЁна, што вынЁк
атрыма?ся такЁ жахлЁвы. БылЁ тады, вЁдаць, яшчэ сЁлы, якЁя хацелЁ спынЁць
новае ? жыццЁ. Яны не давяралЁ экЁпажу, яны хацелЁ ад гэтай экспедыцыЁ мець
нейкЁя свае асобыя выгоды. Таму Ё паслалЁ з зоркалётам свайго ста?ленЁка,
даручы?шы, вЁдаць, яму сачыць за ?сЁмЁ дзеяннямЁ экЁпажа.
За час блукання? у Сусвеце, бо "Тэхас" чамусьцЁ, павярну?шы ад СЁрыуса,
абмЁну? Зямлю Ё апыну?ся ледзь не ? процЁлеглым баку прасторы, нешта
парушылася ? псЁхЁцы надзеленага асобымЁ па?намоцтвамЁ Ральфа. Ён паставЁ?
сябе над усЁмЁ, Ё вось вынЁк...
Пасько адчу? сябе разгубленым, знясЁленым. Напэ?на, Ё Пунтус з
МарцалЁсам таксама не чакалЁ нЁчога дрэннага, не ведаючы пра атручаную
псЁхЁку Ральфа.
Пасько выйша? з зоркалёта. Яму хацелася як мага хутчэй бегчы адсюль.
Але ён яшчэ знайшо? у сабе сЁлы, каб наладзЁць а?таматычны запор у выхадным
люку. ? толькЁ адчу?шы, як уздрыгну? пад рукой замок, уздыхну? з палёгкай.
Ён яшчэ пахава? сваЁх мёртвых таварыша?. Павага?шыся, завалЁ? каменнямЁ Ё
цела Ральфа.
КапЁтан, як Ё перад адпра?кай Пасько, сядзе? за сталом, стомлены, з
яшчэ больш суровым выразам твару. Ён до?га ма?ча?, быццам раздумва? - пытаць
цЁ не? Пасько сам сказа?:
- Абвал...
- А зоркалёт?
Адвё?шы вочы ?бок, Пасько адказа?:
- ЗагЁнулЁ ?се. - Пасля па?зы дада?: - Пасадку зрабЁлЁ а?таматы.
Дзюзавая частка разбЁта.
КапЁтан паглядзе? на яго, чакаючы, цЁ не дадасць ён што яшчэ. Не
дачака?шыся, цЁха параЁ?:
- ?дзЁ адпачнЁ. За?тра старт...
Пасько падня?ся Ё ?жо з-за плячэй пачу?:
- Ты прабач мне. Я разумею, гэта нялёгка...
Пасько выйша?, перакананы, што капЁтан зрабЁ? усё-такЁ правЁльна,
пасла?шы да зоркалёта яго аднаго. ? яшчэ, успомнЁ?шы яго апошнюю фразу,
падума?: "А капЁтан, напэ?на, з самага пачатку пра многае здагадва?ся".
Популярность: 7, Last-modified: Sun, 26 Oct 2003 09:53:16 GmT