---------------------------------------------------------------------
У.ШыцЁк. "У час не вярнулЁся", "Мастацкая лЁтаратура", МЁнск, 1975
OCR & SpellCheck: Zmiy (zmiy@inbox.ru), 20 лЁпеня 2003 года
---------------------------------------------------------------------
Пройдзе час, з зямных касмадрома? возьмуць старт вялЁзныя зоркалёты Ё
накЁруюцца да далёкЁх галактык.
Магчыма, гэта адбудзецца ?жо ? наступным стагоддзЁ, магчыма, значна
пазней. Але наша мара не хоча чакаць, мы ?жо цяпер хочам ведаць, што
напаткае бясстрашных астралётчыка? у бясконцай прасторы. Аб Ёх прыгодах,
лёсе Ё знаходках расказваецца ? гэтым зборнЁку фантастычных апавядання?.
З таго моманту, як РаЁса Фёдара?на ?вайшла ? клас, Слава адчу? трывогу.
Наста?нЁца не павЁнна была выклЁкаць яго, ён адказва? толькЁ надоечы. А ?
грудзях усё ро?на шчымела. Ад Ёх РаЁсы Фёдара?ны можна было чакаць усяго - Ё
чаго хочаш, Ё чаго не хочаш. Слава не хаце?, каб яго сёння выклЁкалЁ, не
вывучы? урок. Ды хЁба ? жыццЁ бывае так, як табе трэба? Вось Ё сядзЁ, дрыжы.
? чаму гэта чалавек не ?мее адгадваць сваю будучыню? Ну хаця б трошачкЁ, на
якую гадзЁну або нават на палову гадзЁны наперад...
А наста?нЁца не спяшалася. Яна ?важлЁва, быццам ацэньваючы кожнага,
правяла позЁркам па партах Ё зно? схЁлЁлася над класным журналам. "Ну, што
яна там корпаецца, - занепакоЁ?ся Слава. - Кол дык кол. Абы хутчэй ужо". ?
тады ?явЁ? сабе, як стаЁць перад наста?нЁцай Ё як яна пытае: "СелЁвонЁк, за
якЁ час абедзве трубы напо?няць басейн?" Быццам гэта так ужо важна. У бацькЁ
? Ёнстытуце электронна-вылЁчальная машына за некалькЁ хвЁлЁн падлЁчыла,
колькЁ вады прынясе рака ? цэлае вадасховЁшча за год, за два... А
патрэбЁцца, дык Ё на дзесяць гадо? наперад падлЁчыць. Але сцэна ганьбы была
такая яркая, што Слава аж сцепану?ся.
- Ты чаго? - штурхну? яго ? бок сусед КосцЁк МанцэвЁч.
- ВыклЁча цябе, тады будзеш ведаць, - прашыпе? узлаваны Слава.
- Бяда вялЁкая! - КосцЁк бы? выдатнЁкам, Ё для яго гэта праблема не
Ёснавала.
Славу стала кры?дна, што ёсць людзЁ, якЁя не баяцца наста?нЁка?, Ё ён
рашы? падкалоць таварыша.
- А ты ведаеш, што табе паставяць? - шапну? ён, косячыся, цЁ не чуе
РаЁса Фёдара?на.
КосцЁк раскры? рот, хаце?, вЁдаць, сказаць, што не сумняваецца. Але ён
бы? сумленны хлопец Ё таму завага?ся.
Слава за?важы? на яго твары разгубленасць, пераможна паглядзе? Ё
сказа?:
- Бачыш...
? тут наста?нЁца, нарэшце, зрабЁла выбар. ВыклЁкала Косцю.
МанцэвЁч нешта пЁса? на дошцы. Што - Слава не бачы? ? не чу?. Як Ё
няда?на, ён зно? убачы? сябе ля дошкЁ. Быццам рашае Ё нЁяк не можа рашыць
задачу, Ё крэйда крышыцца, абсыпаецца на падлогу, пэцкае пальцы. Слава нават
пацёр пальцы аб калена, каб ачысцЁць Ёх ад крэйды, Ё... на штанах засталЁся
белыя плямкЁ. Слава пакруцЁ? галавой, адганяючы прывЁд. ПлямкЁ прапалЁ.
- СелЁвонЁк!
"Дачака?ся! - мЁльганула думка, Ё ён пакорлЁва пайшо? да дошкЁ. - Але
?сё ро?на штаны не запэцкаю!" - з незразумелай для сябе ?партасцю рашы? ён.
А далей было, як у сне. Ён стая?, вада не хацела цячы з тых злашчасных
труб, крышылася крэйда, сыпалася на падлогу...
- Ай, СелЁвонЁк, ай, СелЁвонЁк, - папракнула наста?нЁца, - не вучыш Ё
на ?роках разма?ляеш...
Яна гаварыла нешта яшчэ. Слава не слуха?. Ён, як зачараваны, глядзе? на
калена, дзе красавалЁся тры белыя плямкЁ ад брудных пальца?. ? тады
прыгадалася: сцэна, якую ён уя?ля?, Ё сцэна, якая адбылася з Ём на самой
справе, былЁ зусЁм аднолькавыя. Нават палоскЁ, хаця ён не збЁра?ся Ёх
рабЁць, былЁ такЁя ж.
Раз-пораз паглядаючы на плямкЁ-палоскЁ, Слава ?здыха?: ён бязвольны,
нЁкчэмны чалавек. А што будзе, калЁ яго напаткае сапра?днае выпрабаванне?
Потым падумалася, што нЁякЁх такЁх выпрабавання? у яго на блЁжэйшы час не
прадбачыцца, Ё Слава павесяле?. Усе гэтыя клопаты - дробязь. Падумаеш
задача! Ён, калЁ захоча, рашыць яе сёння... або за?тра.
На вялЁкЁм перапынку Слава першым выбег з класа. На гэтым перапынку
ме?ся адбыцца Ёх матч з шостым "а". Слава ж цэнтр нападзення. Ён падбяга?
ужо да спарты?най пляцо?кЁ, дзе было футбольнае поле, як раптам нейкЁ голас
спыта?: "Чаго ты, уласна, спяшаешся?" Слава хаце? адказаць, нават азЁрну?ся,
шукаючы гэтага нахабнЁка, Ё тады адчу?, што голас гуча? нЁбы ? Ём самЁм. "Вы
прайграеце", - працягва? голас. Слава спынЁ?ся, сцЁсну? кулакЁ. Вось яна,
бязвольнасць! Але ён дакажа ?сЁм. ? сабе самому, Ё шасцЁкласнЁкам. А перад
вачамЁ стая? адзЁн Ё той жа эпЁзод матча. Слава аж плюну?. Трэба ж: ён,
СелЁвонЁк, лепшы футбалЁст класа, у якога такЁ моцны Ё трапны ?дар левай,
выходзЁць адзЁн на адзЁн з варатаром шостага "а" Пецькам МасальскЁм Ё...
пускае мяч побач са штангай. Пецька нават не варухну?ся, а потьгм яшчэ Ё
язык паказа?...
- Ну, я табе! - Слава сарва?ся з месца Ё, мЁнаючы брамку, пераскочы?
цераз плот. На хаду скЁдваючы свЁтэр, пад якЁм была ? яго надзета майка з
нумарам дзевяць, ён крыкну?: - На поле, час не церпЁць!
НЁшто не апра?двала СлавЁных прадчування?. Ужо з першай атакЁ ён забЁ?
гол. Пра?да, шасцЁкласнЁкЁ не?забаве зайгралЁ лепш, але Слава Ё таварышы па
камандзе захо?валЁ перавагу ? лЁку.
- Засталося пяць хвЁлЁн, - паведамЁ? КосцЁк, прабягаючы мЁма Славы.
- Угу, - задаволена кЁ?ну? Слава Ё падня? руку, просячы пас.
Мяч да яго не дайшо?. Больш таго, ён зрэза?ся з нагЁ абаронцы Ё ?ляце?
у вароты Ёх каманды. Слава нахмуры?ся. Пачынаючы з цэнтра, ён адда? пас
назад КосцЁку, а сам Ёрвану?ся наперад. ? зно? мяч да яго не трапЁ?,
заблыта?ся ? нагах на Ёх палавЁне поля. Потым, як нехаця, выкацЁ?ся з-пад
купкЁ хлопца? Ё спынЁ?ся. Раней за ?сЁх ля мяча апыну?ся шасцЁкласнЁк. Слава
аж зажмуры?ся. За дзве хвЁлЁны да канца матча яны прайгравалЁ ?жо з лЁкам
адзЁн - два.
- Адыграемся! - крыкну? ён сваЁм хлопцам. - ПаснЁ, МанцэвЁч!
КосцЁк пасну?. Выдатна. Так, як толькЁ ён уме?: прама насупраць варот,
пад левую нагу. Удар!.. Мяч ляцЁць побач з бакавой штангай, а Пецька...
паказвае язык.
Загуча? свЁсток суддзЁ. ЗапляскалЁ ? далонЁ, запЁшчалЁ дзя?чаты,
засвЁсцелЁ хлопцы... Слава як не чу? усяго гэтага. Ён дзЁвЁ?ся з сябе, што
так дакладна прадбачы?, як скончыцца матч.
? футбалЁсты, Ё гледачы до?га не затрымалЁся на пляцо?цы, пабеглЁ ?
класы. Слава аста?ся. Ён панура бры? па школьным двары Ё вЁнавацЁ? сябе за
промах. На момант падумалася, што зараз урок класнай Ё яна абавязкова
спытае, дзе гэта СелЁвонЁк, цЁ не захварэ? часам? А за?тра напЁша бацькам
запЁску, Ё ён сам аднясе яе. Слава па прывычцы паспрабава? уявЁць сабе, што
зараз адбываецца ? класе, але нЁчога не атрымалася. МроЁлася нейкая лухта.
Трэба ж, быццам не класная, а сам дырэктар - ён жыве ? суседнЁм з ЁхнЁм доме
- сустрэ?шы бацьку на а?тобусным прыпынку, паскардзЁ?ся на яго, Славу.
Слава аж памаца? свой лоб: такое можа прывярэдзЁцца толькЁ хвораму.
АдзЁн, нават два ?рокЁ - дробязь, у горшым выпадку на савет атрада
пацягнуць. Дырэктар тут нЁ пры чым. Слава ?здыхну? з палёгкай Ё прыбавЁ?
кроку.
- МазЁла, мазЁла!
Слава азЁрну?ся, цЁкава, каго гэта так дражняць?
НекалькЁ першаклашак - во, драбнота! - нахабна глядзелЁ на яго Ё
па?таралЁ:
- СелЁвонЁк мазЁла!
- Я вам дам мазЁлу, - узлава?ся Слава Ё рушы? да малых.
ХлапчукЁ кЁнулЁся хто куды. ТолькЁ адзЁн, самы меншы, нешта
прамарудзЁ?, Ё Слава да? яму штурхеля. Не надта моцнага, больш, каб
напалохаць. Малы аказа?ся ня?клюдай, зачапЁ?ся нагой за нагу Ё плюхну?ся
тварам у пясок. Ён адразу ж падхапЁ?ся Ё памча?ся за астатнЁмЁ, а Слава
за?важы?, што ? хлопца з носа паказалася кро?. "Гэтага яшчэ не хапала, -
падума? Слава. ? тут яго як пацягнула ?зняць вочы. Ён убачы? дырэктара, якЁ,
стоячы ля акна, разма?ля? па тэлефоне Ё строга глядзе? на яго. - Гэтага мне
не хапала!" - нЁякавата па?тары? сабе Слава Ё паплё?ся дадому.
А далей зно? было так, як яму ?я?лялася. Дырэктар сустрэ? на а?тобусным
прыпынку бацьку Ё расказа?, што Слава не толькЁ прапускае заняткЁ, а Ё
кры?дзЁць малых.
Слава пасля не спа? усю ноч. Не таму, што дасталося ад бацькЁ. Гэта
здарылася не ?першыню. ? ? такЁх выпадках, як бы горка нЁ было, ён засына?
хутка. Сёння ж ён на бацькавы словы нават не звярну? увагЁ. Яго галава была
занята Ёншым: ня?жо збылося жаданне, якое прыйшло да яго ранЁцай на ?року,
ня?жо цяпер ён зможа заглядваць у будучыню? ? чаму менавЁта ? яго, Славы
СелЁвонЁка, з'явЁлася такая здольнасць, а не, скажам, у КосцЁка МанцэвЁча,
самага лепшага вучня Ёх класа?
НЁчога пэ?нага Слава так Ё не прыдума?. Тым не менш бы? вельмЁ рады: ён
не падобны на Ёншых, ён умее прадбачыць будучыню, яму цяпер будуць
зайздросцЁць. ? не падазрава? Слава, што чакаюць яго цяпер не шчаслЁвыя
хвЁлЁны, а адны непрыемнасцЁ...
Раней Слава нЁколЁ не клапацЁ?ся, што будзе потым. Будзе, Ё ?сё. Цяпер
жа ста? баяцца нават думаць пра гэта "потым". Бо як задумаецца, то
абавязкова спра?дзЁцца, ды не добрае, а, наадварот, дрэннае. А гало?нае,
няма яму нЁякай карысцЁ ад гэтага.
Ну, што б, здавалася, не папярэдзЁць яму сябе самога: гэтага не рабЁ,
туды не хадзЁ, бо будзе так Ё так. Дык не. Як ужо сядзЁш у класе, не
вывучы?шы ?рока, то толькЁ тады даведаешся, чым скончыцца тваё гультайства.
А што ? фЁзЁчным кабЁнеце здарылася! Нават сорамна каму сказаць, што ?мееш
прадбачыць будучыню. У той дзень кЁра?нЁк фЁзЁчнага гуртка чамусьцЁ
запазнЁ?ся. Усе хлопцы сядзелЁ цЁха, чакалЁ. Аднаму Славу як хто калючак на
стул панакЁда?. То туды сунецца, то сюды. Пакуль не зачапЁ? нагой нейкЁ
провад Ё не вырва? яго з клемы. У кабЁнеце нЁбы маланка блЁснула, а тады
стала цёмна-цёмна. ТолькЁ гут Славу ?явЁлася: уваходзЁць, нЁбыта, кЁра?нЁк
гуртка, пытаецца, што здарылася, Ё кажа: "ПарушальнЁкам тэхнЁкЁ бяспекЁ не
месца ? нашым гуртку. Так, рабяты?"
? нЁхто не паспачува? яму, Славу СелЁвонЁку, лепшаму футбалЁсту ?
класе: аднагалосна пастанавЁлЁ выключыць яго з гуртка.
Хаця Слава Ё веда?, што ? сваЁх прадбачаннях не памыляецца, на гэты раз
толькЁ пасмЁхну?ся сам сабе. Не могуць хлопцы вынесцЁ яму такое суровае
спагнанне. ? ?зрадава?ся: нарэшце ён памылЁ?ся.
На жаль, не памылЁ?ся. ВыключылЁ, аднагалосна. Што-што, а глядзець
наперад ён, аказваецца, уме?. ? тут, упершыню, Слава спалоха?ся гэтага
свайго ?мення. Ён зрабЁ?ся ма?клЁвым, асцярожным. КлЁчуць хлопцы на футбол,
а ён выдумляе якую-небудзь прычыну, каб адмовЁцца, бо лепш не пайсцЁ зусЁм,
чым загадзя ведаць, калЁ ты па варотах прамажаш. Не вывучыць урок - з класа
збяжыць. Каб не папасцЁ ? аварыю - у а?тобус не сядзе...
? КосцЁк, Ё астатнЁя сябры спачатку пыталЁся, што з Ём. Ён адмо?чва?ся.
Як ты Ём скажаш, калЁ Ё сам не надта разумееш, што гэта Ё адкуль узялося,
калЁ нЁякЁх доказа? не маеш. Ну, Ё пайшла пра Славу пагалоска як пра
чалавека несучаснага, ня?стойлЁвага. Слава нават пача? чакаць, што яго
не?забаве на савет атрада паклЁчуць, каб там справаздачу трыма?. Адным
словам, жыццё пайшло туды-сюды, Ё ён скары?ся гэтаму. З занятка?, каб не
папасцЁ ? якую бяду, спяша?ся дадому Ё зачыня?ся ? сваЁм пакоЁ.
АфЁшу, якая абвяшчала, што ? школу прыедзе касмана?т Павел ?ванавЁч
Гушча, Слава прачыта? яшчэ ранЁцай. На перапынку, калЁ ?се вучнЁ былЁ на
двары, ён зно? падышо? да аб'явы. Яму вельмЁ хацелася пабыць на сустрэчы з
чалавекам, якЁ першы з людзей ступЁ? на Марс, калЁ ?дасца, пагаварыць нават
з Ём, параЁцца. Бо аб космасе Слава мары? ледзь не з першага класа, хаце?,
як вырасце, стаць касмана?там. Яшчэ няда?на ён бы? упэ?нены, што стане. А
цяпер ужо - не. Што з таго, калЁ ён нават Ё пагаворыць з Гушчам? Варта таму
толькЁ папытаць, як Слава вучыцца, як паводзЁць сябе, цЁ добры ён сябар, Ё
адразу ?сё скончыцца. Каму патрэбны двоечнЁкЁ Ё недысцыплЁкаваныя? Слава, як
наяве, прадставЁ? сабе вынЁк магчымай размовы з касмана?там Ё адвярну?ся ад
афЁшы.
- Ты што такЁ засмучаны? - пачу? ён збоку чыйсьцЁ цЁхЁ голас.
Слава падума?, што гэта зно? ягонае славутае прадбачанне напамЁнае аб
сабе, Ё не адказа?.
- А ?сё-такЁ? - не адстава? голас.
Слава на ?сякЁ выпадак скасЁ? вочы. Побач стая? незнаёмы чалавек Ё
?важлЁва глядзе? на яго. Слава рашы?, што гэта нехта з бацько?, Ё пацЁсну?
плячамЁ.
- Давай пройдземся, вунь да таго акна, - чалавек паказа? на другЁ канец
калЁдора Ё пакла? на СлавЁна плячо руку. - Ты хто?
- Слава СелЁвонЁк, - адкрыты ласкавы позЁрк чалавека спадаба?ся яму,
выклЁка? давер.
- А я - Павел ?ванавЁч. Вось Ё пазнаёмЁлЁся. Так? То што ? цябе за
бяда, СлавЁк?
У Славы аж перахапЁла горла. Ну, канешне ж, ён ведае гэтага чалавека.
КолькЁ разо? бачы? яго партрэты ? газетах, часопЁсах, па тэлевЁзары. Як гэта
ён не пазна? адразу!
Гушча глядзе? на яго, пасмЁха?ся, Ё вясёлыя промнЁкЁ-маршчынкЁ ва ?се
бакЁ разбеглЁся ад яго вачэй. Потым Павел ?ванавЁч пасур'ёзне? Ё сказа?:
- КалЁ гэта тайна, я прашу прабачэння.
Ад роспачы, што гэты чалавек возьме зараз Ё пойдзе, у Славы на вачах
выступЁлЁ слёзы. Ён ледзь не крыкну?:
- Не, не...
- Ты, напэ?на, хочаш стаць касмана?там?
Слава толькЁ матну? галавой, баючыся словамЁ парушыць сваё шчасце.
- Усё залежыць ад цябе... - пача? бы? Гушча, але запну?ся Ё спыта?: -
Не ?сё, так?
- Ага, - выдавЁ? з сябе Слава Ё раптам адчу? палёгку: з гэтым чалавекам
не трэба таЁцца. - Я ста? бы касмана?там. Але я... прадбачу.
Павел ?ванавЁч, нЁбы яму было ?сё зразумелым, згодна кЁ?ну? галавой Ё
папрасЁ?:
- КалЁ ласка, падрабязней.
На Ёмгненне Славу зно? ахапЁ? адчай: раптам Гушча не зразумее. Аднак
вага?ся нядо?га. Павел ?ванавЁч не абы-хто, касмана?т, ён усё зразумее. ?
пача? расказваць, баючыся аднаго, каб раптам не зазвЁне? званок Ё не
перашкодзЁ? Ём.
Гушча слуха? уважлЁва, сур'ёзна. КалЁ Слава скончы?, нейкЁ час
задумлЁва ма?ча?. Потым спыта?:
- ПрадбачаннЁ бываюць толькЁ кепскЁя?
- УспамЁнаць боязна.
- Хочаш Ёх пазбавЁцца?
- ВельмЁ...
- Так, так, - заклапочана прамовЁ? Павел ?ванавЁч. - ЯкЁ ? вас наступны
?рок?
- ФЁзЁка...
- Што гавораць твае прадбачаннЁ?
- Я ж у касмана?ты збЁраюся, - з дакорам адказа? Слава.
- Значыць, вывучы?? Так. Вядома, калЁ вывучы?, то нЁякЁя прадбачаннЁ не
страшныя. А Ёншыя ?рокЁ ты не спрабава? штодня вучыць? Не? А ты паспрабуй.
Слава суме?ся. Ён, зрэшты, Ё чака? такога кЁрунку Ёх размовы, не трэба
было пачынаць...
Павел ?ванавЁч, нЁбы не за?важы? перамену ? яго настроЁ, прапанава?:
- Вось табе мой тэлефон. Давай дамовЁмся аб адным. Ты цэлы тыдзень
будзеш вучыць не толькЁ фЁзЁку, а Ё астатнЁя прадметы. А праз тыдзень
пазвонЁш мне. ПаглядзЁм, што атрымаецца. ? на футбольныя трэнЁро?кЁ хадзЁ,
адпрацо?вай удар левай. Ну, а малых... Разумею, гэта выпадкова. Але ты
старайся ?сё-такЁ спачатку думаць, а потым рабЁць.
? тут зазвЁне? званок, калЁдор адразу напо?нЁ?ся шумам - воклЁчамЁ,
смехам, тупатам.
- Пайду ? наста?нЁцкую, - сказа? Гушча. - ПазвонЁш, га?
- Абавязкова! - крыкну? Слава.
Популярность: 1, Last-modified: Sun, 26 Oct 2003 09:53:16 GmT