---------------------------------------------------------------------
У.ШыцЁк. "У час не вярнулЁся", "Мастацкая лЁтаратура", МЁнск, 1975
OCR & SpellCheck: Zmiy (zmiy@inbox.ru), 20 лЁпеня 2003 года
---------------------------------------------------------------------
Пройдзе час, з зямных касмадрома? возьмуць старт вялЁзныя зоркалёты Ё
накЁруюцца да далёкЁх галактык.
Магчыма, гэта адбудзецца ?жо ? наступным стагоддзЁ, магчыма, значна
пазней. Але наша мара не хоча чакаць, мы ?жо цяпер хочам ведаць, што
напаткае бясстрашных астралётчыка? у бясконцай прасторы. Аб Ёх прыгодах,
лёсе Ё знаходках расказваецца ? гэтым зборнЁку фантастычных апавядання?.
Можна было чакаць, што адбудзецца землетрасенне, навалЁцца снежны
буран, урэшце, выпадзе метэарытны дождж. Усё гэта магло здарыцца, хаця, як
паказвалЁ даследаваннЁ, планета была старая Ё падобныя з'явы, у тым лЁку
метэарыты, для яе былЁ надзвычай рэдкЁя. Але гэта?..
Скрут заплюшчы? вочы, каб адагнаць прывЁд. Але калЁ ён адкры? Ёх, то ?
начной цемры, якраз пад яркай блакЁтнай кропкай СЁрыуса, што вЁсе? над самым
небасхЁлам, свяцЁ?ся чырванаваты агеньчык.
НЁбы каб падражнЁць Скрута, ён блЁсну? раз, другЁ, трэцЁ Ё згас. Скрут
прастая?, напэ?на, цэлую гадзЁну, чакаючы, цЁ не з'явЁцца гэта чырвоная
кропка зно?. Аднак цемра нЁбы яшчэ больш пагусцела, Ё ён вобмацкам, не
адважваючыся чамусьцЁ запалЁць лЁхтар, сабра? некалькЁ камення? Ё скла? Ёх у
грудок, каб за?тра, калЁ развЁднее, знайсцЁ гэта месца.
На планеце зусЁм не было жыцця. Нават калЁ б упа? метэарыт, яму не было
тут што падпалЁць - каменнЁ Ё пясок не гараць.
Скрут ЁмклЁва павярну?ся ?сЁм корпусам, азЁрну?ся. Ззаду была тая ж
цёмная Ё сЁняя ноч. Над галавой па-ранейшаму блЁшчалЁ спакойныя, нерухомыя
зоркЁ. Скрут уздыхну?, сця? зубы Ё, стараючыся не прыспешваць хады, пайшо?
унЁз, дзе ля падножжа ?згорка стая? яго ?сюдыход.
АгнЁ ?сюдыхода крыху супакоЁлЁ. Скрут се?, пакла? рукЁ на пульт. Ён ужо
хаце? бы? аддаць каманду электроннаму вадзЁцелю, як раптам, зусЁм
неспадзявана для сябе, выключы? асвятленне кабЁны. Навокал, аднак, нЁкога не
было. НЁхто не стая? побач Ё не свЁдрава? яму патылЁцу крыважэрным позЁркам.
Скрут нахмуры?ся, пусцЁ? усюдыход. Але Ё аддалЁ?шыся ад таго месца, не
?ключы? святла. ? ?сю дарогу не мог пазбавЁцца ад пачуцця, быццам нехта
нябачны плыве побач.
Вярну?шыся, Скрут расказа? усё Балашу, Той уздыхну?. АдзЁнота,
адарванасць ад ЗямлЁ, ад усяго жывога, маглЁ выклЁкаць Ё больш моцныя
галюцынацыЁ. А для Скрута гэта была першая экспедыцыя. ? Балаш абыякава
сказа?:
- Аптычны падман...
Скрут не ста? пярэчыць. Ва ?тульным салоне, у прывычных абставЁнах яму
цяпер Ё самому пачало здавацца, што ён, вЁдаць, памылЁ?ся. Але пазней раптам
устрывожыла думка: а калЁ памылкЁ не было?
- СхадзЁ, паглядзЁ яшчэ, - дазволЁ? Балаш. Убачы?шы, як Скрут
перасмыкну? плячамЁ, дада?: - Разам пойдзем.
На другЁ дзень грудок, што скла? Скрут, яны знайшлЁ лёгка. Адсюль, з
самага верху ?згорка, было вЁдаць далёка. Мясцовасць была гарыстая. ? ? тым
напрамку, дзе ?начы вЁсе? СЁрыус, як ставала вока, таксама цягнулЁся скалы,
абрывЁстыя, голыя.
- Туды не дабрацца, - Балаш сказа? гэта мякка, спачувальна. Ён усё яшчэ
дума?, што Скруту гэта прымроЁлася, Ё не хаце? яго расчаро?ваць.
- Давай пусцЁм ракету, хай сфатаграфуе той раён. А потым паглядзЁм
здымкЁ.
Балаш усмЁхну?ся:
- РабЁ...
Праз некаторы час робат даставЁ? плёнку на ?згорак. Касмана?ты ?важлЁва
прагледзелЁ яе. НЁчога адметнага - той жа каменны хаос.
- Пачакаем дацямна, - пашкадава? таварыша Балаш. - Хаця яму зусЁм не
абавязкова блЁскаць зно?.
Агеньчык успыхну? у той жа час, як Ё ?чора. НекалькЁ секунд ён гарэ?
ро?на, потым мЁргну? - раз, другЁ, трэцЁ, быццам нехта падава? нейкЁ ?мо?ны
сЁгнал, Ё знЁк, як раствары?ся, у чорнай прасторы. Яны зно? не паспелЁ
зафЁксаваць яго прыборамЁ, удакладнЁць напрамак - надта неверагодным
уявЁлася яго Ёснаванне. Яны проста ?пэ?нЁлЁся, што ён ёсць.
Збянтэжаны Балаш толькЁ чмыхну?. А Скрут, не тоячыся, паскардзЁ?ся:
- Мне страшна, Павел...
- Баяцца нам няма чаго, - адказа? заклапочаны Балаш, але Ё сам адчу?
сябе нЁякавата. - Хутчэй за ?сё гэта нейкЁ мЁнерал.
Ва ?сЁх касмЁчных даведнЁках планета значылася як пазба?леная жыцця. ?х
даследаваннЁ, назЁраннЁ таксама пацвердзЁлЁ гэта. ? раптам, калЁ тэрмЁн Ёх
знаходжання тут падыходзЁць к канцу, планета вырашыла падкЁнуць загадку...
- За?тра пайду ? горы, - пасля до?гага роздуму прамовЁ? Скрут.
Балаш не адказа?. Ён адчу? за гэтымЁ словамЁ маленькую перамогу Скрута
над сабой - яму ж бачылася ва ?сЁм гэтым нешта невытлумачальнае Ё таму
страшнае. Балаш разуме?, што ня?пэ?ненасць Скрута ? сваЁх сЁлах, у сабе,
магчыма, Ёдзе ад вялЁзнай нервовай напружанасцЁ, перажытай за апошнЁя гады.
У экспедыцыЁ Скрут бы? не самы маладзейшы. Аднак, вЁдаць, справа не ва
?зросце. ?ншыя больш мужна пераносЁлЁ нягоды Ё час працяглага вандравання. А
Скрут - чалавек занадта ?ражлЁвы, схЁльны да захаплення?, акты?най дзейнасцЁ
- не?забаве пасля старту пача? пакутаваць ад аднастайнасцЁ. Ён не захаце?,
каб яго паклалЁ ? анабЁёзную камеру - лЁчы? недаравальным патрацЁць марна
хоць часцЁнку свайго жыцця. Але не знайшо? сябе Ё ? вахценнай камандзе.
Пра?да, паскардзЁцца на тое, як ён выконвае свае абавязкЁ, сябры не маглЁ.
Проста яны за?важылЁ, што яшчэ зусЁм няда?на ня?рымслЁвы, неспакойны Скрут
зрабЁ?ся надта флегматычны. ВЁдаць, прастора аказала адмо?ны ?плы? на яго
больш, чым на астатнЁх.
КалЁ надышо? час першай разведвальнай вылазкЁ, таварышы адразу
прапанавалЁ паслаць у яе Скрута. А ? напарнЁкЁ яму далЁ вопытнага Балаша.
На першым часе здавалася, што да Скрута вярну?ся ранейшы стан. Але
рэцыдывы касмЁчнай хваробы засталЁся. Балаш да?но не помнЁ?, каб вось так,
сутыкну?шыся з невядомым, нават пагрозлЁвым, касмана?ты выказвалЁ боязь.
Звычайна было наадварот. Небяспека мабЁлЁзо?вала душэ?ныя сЁлы, прымушала
дзейнЁчаць. Пра?да, Ё Скрут не хава?ся, нават баючыся. Аднак тут, вЁдаць,
справа ? тым, што ён хоча знайсцЁ сябе Ё таму не хавае сваЁх пачуцця? ад
таварыша. ?, можа, знойдзе, калЁ адпусцЁць яго на пошук! агеньчыка. Хай
пераканаецца, што гэта хоць Ё не вядомая пакуль, але ?сяго толькЁ
якая-небудзь звычайная з'ява прыроды.
Балаш ужо бы? гатовы адказаць на словы Скрута згодай, аднак перадума?.
У яго не было ?пэ?ненасцЁ ? тым, што той агеньчык можна знайсцЁ. Хутчэй за
?сё тут вЁнаваты якЁ-небудзь крышталь. У пэ?ны час на яго трапляе зорнае
святло, Ё тады ён пачынае палымнець у начной цемры. Удзень яго, зразумела,
не за?важыш.
Гэта прынясе Скруту расчараванне, пакЁне адчуванне, што Ёснуе нешта
неразгаданае, разгадаць якое ? яго не стала ?мення. ?, магчыма, праз усё
жыццё ён пранясе ? сабе пачуццё вЁны, што мог, але не адкры? для людзей адну
з загадак прыроды. Балаш уздыхну? Ё сказа?:
- У нас вельмЁ мала часу.
Балаш не хлусЁ?. Праз двое сутак надыходзЁ? найлепшы момант для старту.
ТолькЁ ? гэтым выпадку яны здолеюць сустрэцца з экспедыцыяй у вызначаным
пункце прасторы. Любое спазненне прывядзе да таго, што прыйдзецца даганяць
зоркалёт, а гэта значыць, давядзецца тармазЁць, змяняць курс Ё зно?
разганяцца, што не выключае Ёншых непрадбачаных непрыемнасцей. Здарылася ж у
Ёх вось тут вымушаная пасадка, калЁ раптам невядома чаму паскоры?ся рэжым
работы рухавЁко?. СЁлавое поле планеты яшчэ будуць вывучаць, з гэтага боку
некаторыя даследаваннЁ, якЁя яны правялЁ, прынясуць карысць. Але зараз
гало?нае для Ёх - вярнуцца назад.
- У нас два днЁ, дзве ночы Ё яшчэ некалькЁ гадзЁн, - удакладнЁ? Скрут.
? гэта была пра?да. НейкЁ час яны сапра?ды мелЁ, Ё не было патрэбы, каб
Скрут абавязкова знаходзЁ?ся гэтыя днЁ на караблЁ. Падума?шы, Балаш амаль
зда?ся.
- Пагаворым ранЁцай, - паабяца? ён.
СвЁтанне прыйшло пахмурнае. Шалёны вецер нёс аднекуль з по?дня хмары
дробнага пяску. У гэтай рухомай шэрай мешанЁне было гэтак жа цяжка
арыентавацца, як Ё ? тумане.
- Можа, пачакаем пагоды? - сказа? Балаш.
- У нас толькЁ два днЁ, адна ноч Ё яшчэ некалькЁ гадзЁн, - па?тары?
свае словы Скрут.
Балаш усмЁхну?ся Ё дазволЁ? выязджаць. Урэшце, лакатары бачаць Ё ?
больш шчыльным асяроддзЁ.
Аднак нЁ Скрут, нЁ Балаш не ?лЁчылЁ адну акалЁчнасць - у гарах, дзе
трэба было шукаць агеньчык, давялося хадзЁць пешшу, пакЁну?шы ?се прыборы ?
кабЁне ?сюдыхода. Скрут вярну?ся нЁ з чым.
Пад вечар вецер сцЁх. Асе? пясок. На пацямнелым небе заблЁшчалЁ зоркЁ.
- Не бядуй, - суцяша? Балаш таварыша, - сёння мы яго абавязкова зловЁм.
Яшчэ звечара яны расставЁлЁ прыборы, настроЁлЁ Ёх. Цяпер, калЁ з'явЁцца
агеньчык, яны не толькЁ даведаюцца напрамак, але Ё адлегласць да яго з
дакладнасцю да аднаго метра. КалЁ сцямнела, яны занялЁ пазЁцыю на вяршынЁ
?згорка.
Час, здавалася, да неверагоднасцЁ запаволЁ? свой бег. Яны раз-пораз
пазЁралЁ на гадзЁннЁкЁ, не давяраючы электроннаму сакратару. Але нават
секундная стрэлка быццам ператварылася ? мЁнутную - так мала абарота?
зрабЁла яна па круглым цыферблаце.
Скрут адышо? убок, пакЁну?шы Балаша каля прыбора?. Ён хвалява?ся Ё
адчу? патрэбу зараз пабыць аднаму. Прысе? на камень. Пасля цэлага дня
блукання? было прыемна выпрастаць стомленыя ногЁ. Скрут прыхЁну?ся спЁной да
скалы, з задавальненнем адчуваючы пад эластычным касцюмам яе зямную
цвёрдасць.
Ноч, перадапошняя для Ёх на гэтай планеце, нячутна накрыла ?сё навокал.
Густую непраглядную цемру не маглЁ перамагчы нЁ Млечны Шлях, нЁ яркЁ СЁрыус,
што ? сваёй статычнасцЁ ?я?ля?ся як намаляваны. ? ?сё астатняе было такое ж
далёкае ад рэальнасцЁ - нерухомае, нежывое. Адно, што здавалася жывым, гэта
тая чырвоная кропка, якая няйначай сЁгналЁла Ём аб нечым невядомым Ё, можа,
неабходным для людзей. Хутка яна з'явЁцца зно?. Ён даведаецца, дзе яна, Ё
прыйдзе за?тра на тое месца. Чаму ён верыць, што за гэтым агеньчыкам нешта
ёсць? А раптам, сапра?ды, спадзявацца на нешта незвычайнае можа толькЁ такЁ
навЁчок, як ён?
Ён помнЁць выпадак, якЁ ста? ужо хрэстаматыйным для многЁх пакалення?
вучня? касмЁчных школ. НекалЁ два стажоры прыслалЁ з Марса паведамленне, што
сутыкнулЁся з рэшткамЁ невядомай цывЁлЁзацыЁ. На здымках, якЁя яны перадалЁ,
людзЁ ?бачылЁ нешта вельмЁ падобнае на прылады працы, мудрагелЁстай формы
фЁгуркЁ, якЁя былЁ або параджэннем фантазЁЁ Ёх стваральнЁка?, або,
наадварот, расказвалЁ аб выглядзе самЁх стваральнЁка?.
Гэта была сенсацыя. На Марс адправЁлЁ вялЁкую экспедыцыю. ? першае
больш-менш дэтальнае абследаванне паказала, што знойдзеныя фЁгуркЁ - рэшткЁ
не загЁну?шай цывЁлЁзацыЁ, а метэарыта. ТрапЁ?шы ? атмасферу Марса, ён
узарва?ся, Ё асколкЁ, аплавЁ?шыся, набылЁ гэтую дзЁ?ную форму.
Але гэта павЁнны былЁ ?станавЁць самЁ стажоры. Яны не зрабЁлЁ гэтага,
бо такое ?жо вялЁкае жаданне ? кожнага маладога касмана?та быць
першаадкрывальнЁкам. ЦЁ не падобны ён нечым на тых стажора??
Стала халаднавата. У разрэджанай атмасферы планеты перапады тэмпературы
былЁ вельмЁ значныя. Скрут уключы? электраабагрэ? скафандра. Цяпло разлЁлося
па целе, настройваючы на мЁрны, разважлЁвы лад.
Урэшце ?сё мае свой пачатак Ё канец. Гэта старая ЁсцЁна для Скрута
зараз гучала, як адкрыццё. МЁнуць яшчэ суткЁ-другЁя, Ё ён зно? будзе на
зоркалёце. Забудуцца гэтыя начныя гадзЁны напружанага чакання, Ё пачнуцца
гады, абмежаваныя каютай, салонам Ё абсерваторыяй. Усё аднастайнае,
размеранае, будзённае Ё таму нЁбы запаволенае, як жыццё ? анабЁёзе. Працуюць
рухавЁкЁ, падтрымлЁваючы на зоркалёце ?ласную сЁлу прыцяжэння. ЛЁчыльнЁкЁ
адзначаюць мЁльёны пройдзеных кЁламетра?. А ты не бачыш гэтага руху, не
жывеш Ём. У ЁлюмЁнатарах тая ж чарната, сям-там праткнутая блЁскучымЁ
кропкамЁ. Яна была ?чора, за?чора, месяц назад. Зоркалёт Ё разам з Ём ты
нЁбы вЁсяце ? прасторы на адным Ё тым жа месцы. ? гэтаму вЁсенню не вЁдно
мяжы. ? ?жо не верыш нават у тое, што нешта, ме?шае пачатак, будзе мець
канец.
Скрут разуме? усю недарэчнасць сваЁх думак. Бачы?, што яны кладуць
адбЁтак на яго паводзЁны, перажыва?, ловячы трывожныя позЁркЁ таварыша?. ?
не мог нЁчога з сабой зрабЁць. Яму здавалася, што ён раптам ста? на караблЁ
лЁшнЁ. У той час, як астатнЁя працавалЁ, ён, заняты порканнем у сабе, нЁчога
карыснага не зрабЁ?. Павольна Ё марна цяклЁ яго днЁ. Нават астранамЁчныя
назЁраннЁ, самы ?любёны яго занятак, не прыносЁлЁ таго задавальнення, якое
ён адчува?, знаходзячыся на пазаатмасферных станцыях ЗямлЁ. Ён склада?
карты, добрасумленна, старанна, як курсант касмЁчнай школы на першым годзе
навучання. А ? глыбЁнЁ мозгу ?весь час мЁльга? напамЁн, што гэта, бадай, мог
бы зрабЁць Ё а?тамат. ЗдымкЁ потым прааналЁзава? бы любы спецыялЁст. ? часам
думалася, цЁ не лепш было быць у анабЁёзе?
Ён узрадава?ся гэтаму разведвальнаму палёту. Сутыкненне з невядомым,
хай сабе нежывым светам, - мара кожнага касмана?та. Да таго ж гэта не
нерухомасць зоркалёта ? дрэйфе, якЁ, мЁж Ёншым, нЁчым не адрознЁваецца ад
палёту з субсветлавой хуткасцю: адлегласцЁ Сусвету былЁ большыя за людское
?я?ленне прасторы Ё часу. Але цЁ будзе ён радавацца, калЁ вернецца? ЦЁ
адолее парсекЁ, якЁх не вЁдаць Ё якЁя ?сё ж Ёснуюць, бо выя?ляюцца ?
бясконцых Ё нудных гадах? Кажуць, што самы лепшы лекар ад нуды - праца.
Увогуле, гэта бясспрэчна. ТолькЁ яму яшчэ трэба, каб праца давала
адчувальныя вынЁкЁ, каб яна, задавальняючы цябе, знаходзЁла водгук у Ёншых,
была карысная.
НепатрэбнасцЁ людзям ён бая?ся больш за ?сё з таго часу, як пача?
задумвацца над сэнсам свайго Ёснавання. Ён спадзява?ся, што Ёменна тут, у
космасе, не толькЁ нараджаюцца вялЁкЁя адкрыццЁ, але Ё правяраюцца чалавечыя
якасцЁ. ?, вЁдаць, пераацанЁ? сам сябе. Космас аказа?ся не скарбонкай,
по?най навуковых адкрыцця?. У першую чаргу - гэта будзённасць Ё цярпенне,
якога ? яго, як аказалася, вельмЁ мала.
Ён Ё зараз, калЁ засталося ?сяго некалькЁ хвЁлЁн, прыспешвае час. А
Балаш зусЁм спакойны. Балаш навучы?ся чакаць - ён ужо двойчы бы? у прасторы.
На ЗямлЁ мЁнула стагоддзе. МногЁх, з кЁм Балаш пачына?, ужо няма. МногЁх не
застане, калЁ вернецца адсюль. А скажы, Ё Балаш яшчэ раз пакЁне Зямлю, хоць
разам з гэтым ён пакЁне апошнЁх сваЁх блЁзкЁх. Балаш не сумуе ? космасе,
за?сёды ро?ны, сабраны - згустак энергЁЁ Ё разважлЁвасцЁ. Пэ?на, такЁм Ё
павЁнен быць мудрэц, якЁ зведа? уладу над сабой Ё часам.
НЁбы здагада?шыся, што Скрут думае зараз пра яго, Балаш азва?ся:
- Увага!
Скрут зЁрну? на гадзЁннЁк. Трыццаць секунд, дваццаць... Ён напружы?ся Ё
адчу?, што нестае сЁлы ?стаць на ногЁ.
СЁгнал электроннага сакратара прагуча? знянацку. Скрут яго чака? - Ё
?сё ро?на ?здрыгну?. Потым памЁрга? вейкамЁ, адганяючы насланнё. Пад
СЁрыусам, як Ё хвЁлЁну або гадзЁну таму назад, была непарушная чарната. Яна
рэзала вочы, наганяла слёзы, Ё не было ? ёй колЁшняга агеньчыка. Ашаломлены
Скрут не варушы?ся Ё ?сё чака?, чака?...
Напэ?на, мЁнула многа часу, калЁ Балаш нарэшце сказа?:
- Пойдзем...
Вяртанне было сумнае. Балаш адключы? электроннага вадзЁцеля Ё сам
круцЁ? штурвал усюдыхода, выбЁраючы дарогу сярод камення?. Скрут бы? удзячны
яму за гэта. Чаму ж не стала агеньчыка, якЁ да гэтага з'я?ля?ся са
здзЁ?ляючай дакладнасцю? А можа, пра?да на баку Балаша? З гэтым не хацелася
пагаджацца. Скрут дума?, дума?, Ё яму ?весь час здавалася, што ён не можа
зразумець нешта Ёстотнае, вельмЁ важнае.
Скрут засну? толькЁ з дапамогай электра?сыпляльнЁка. Але Ё ? сне нейкая
думка, знаёмая Ё ня?ло?ная, свЁдравала мозг.
Гэту думку Скрут амаль зразуме?, калЁ прачну?ся ранЁцай. У ЁлюмЁнатар
зоркалёта бЁлЁ барвовыя промнЁ тутэйшага сонца. У Ёх святле, як Ё на ЗямлЁ,
кружылЁся драбнюткЁя пылЁнкЁ. А ?чора Ёх не было. Не было, не было...
Скрут усмЁхну?ся здагадцы Ё ?сёй далонню нацЁсну? на кнопку сЁгналу
?нутранай сувязЁ:
- Павел! Павел!
ДынамЁк пабудзЁ? Балаша.
- Што такое? - запыта?ся ён. - Да? бы адаспацца.
- Гэта не мЁнерал, Павел! - ужо радасна крыча? Скрут.
- Ты што, знайшо? яго? - ЁранЁчна прамовЁ? Балаш.
- Зараз! Зараз! Чакай, я прыйду!
Праз некалькЁ секунд Скрут уварва?ся ? каюту Балаша Ё плюхну?ся ?
крэсла побач з ложкам.
- Неба было чыстае? - пыта?ся ён у Балаша.
- Уначы? Чыстае.
- Але агеньчык не свяцЁ?ся?
- Не.
- Значыць, гэта... ну тое, што ты называеш мЁнералам, свецЁцца не
адлюстраваным святлом якой-небудзь зоркЁ. За адну ноч, ты гэта ведаеш не
горш за мяне, яны не маглЁ прыкметна пврамясцЁцца на небе. Яны практычна
нерухомыя. Значыць, гэта нешта свяцЁлася або само па сабе, або дзякуючы
нейкай сЁлкавальнай крынЁцы. Першае адпадае, бо Ёнакш мы бачылЁ б агеньчык
учора. Згодзен?
- Слушна... - Балаш се? на ложку.
- Застаецца другое - нешта жывЁць той агеньчык. Ёсць нейкая крынЁца.
Так?
- ДапусцЁм.
- Такой крынЁцай можа быць вось што, - Скрут паказа? рукой на вясёлкавы
зайчык, якЁ засты? на сцяне. - Учора, дарэчы, увесь дзень было пахмурна.
- Але ж гэта азначае... - уражаны Балаш не скончы? фразу.
- Што мы маем, магчыма, справу з нечым падобным на сонечную батарэю.
Удзень яна набЁрае прамянЁстую або цеплавую энергЁю. А пасля аддае, -
заключы? яго думку Скрут.
- Смела прыдумана... - зараз Балаш ужо не ЁранЁзава?. Ён адчу? у
разважаннях Скрута нейкую пра?ду. ? ён сказа?: - КалЁ сёння мы ?бачым
агеньчык, я затрымаю адлёт. На суткЁ. ?накш...
Балаш не дагавары?. Але Скрут Ё так веда?, што ён мог сказаць, Ё бы?
вельмЁ ?дзячны таварышу. ТолькЁ цяпер яго ?жо не мучылЁ сумненнЁ. Што б там
нЁ хавалася за гэтым агеньчыкам, ён, безумо?на, бы? цЁкавай з'явай чужой
прыроды. Вартай, каб з ёй пазнаёмЁцца блЁжэй.
Скрут не памылЁ?ся. У пэ?ны час пад СЁрыусам засвяцЁлася чырвоная
кропка. Потым яна мЁргнула тры разы Ё згасла. Але цяпер яе месца было
запеленгавана. ? ледзь развЁднела, Скрут з Балашам адправЁлЁся да горнага
хрыбта. УзброЁлЁся зусЁм пазямному - альпенштокамЁ, чаравЁкамЁ з вострымЁ
шыпамЁ. ? толькЁ прыборы, якЁя маглЁ дапамагчы Ём за?важыць у наваколлЁ
металЁчныя прадметы, рабЁлЁ Ёх больш падобнымЁ на геолага?, чым на
альпЁнЁста?.
Яны ЁшлЁ, пераскакваючы расколЁны, абходзячы непрыступныя пЁкЁ,
спускаючыся ? цяснЁны Ё ?збЁраючыся на абрывЁстыя скалы. У зямных умовах яны
на?рад цЁ адолелЁ б такую дарогу. Але на планеце, меншай за Зямлю, была
меншай Ё Ёх вага.
Яны спынЁлЁся адпачыць каля невысокага плато. Там, за пад'ёмам, павЁнен
быць той самы агеньчык. Да яго ?жо рукой падаць.
Скрут прайшо? некалькЁ крока?, выбЁраючы зручнае месца, каб прысесцЁ. ?
? гэты час замЁрга? Ёндыкатар металашукальнЁка. Недзе блЁзка бы? метал цЁ
паклады руды. Аднак тое, што яны адпавядалЁ каардынатам агеньчыка,
насцярожыла.
Скрут бы? лягчэйшы, Ё Балаш падсадзЁ? яго на плато.
- КЁдай мне трос, - папрасЁ? ён, калЁ Скрут апыну?ся наверсе. Скрут
чамусьцЁ не адказва?. Балаш крыкну? ужо нецярплЁва: - Памажы!
ТолькЁ тады азва?ся Скрут. Ён гавары? шэптам, Ё Балаш не адразу ?цямЁ?,
што да чаго.
- ЯкЁ карабель? - перапыта? ён.
Не адказваючы, Скрут нахЁлЁ?ся над абрывам Ё апусцЁ? трос. Балаш зЁрну?
уверх Ё жахну?ся: нават праз пластык гермашлема было вЁдаць, як збяле? твар
таварыша. Таропка перабЁраючы рукамЁ, ён ЁмклЁва ?зляце? угару. З плато
адкрыва?ся шырокЁ краявЁд. Балаш круцЁ? галавой, дзЁвячыся, што магло
?разЁць Скрута. Ён нЁчога не за?важа? - тыя ж скалы, што яны бачылЁ Ё ?нЁзе,
хЁба толькЁ большыя.
Тады Скрут нарэшце загавары? выразна:
- ГлядзЁ! - Ё працягну? руку.
Балаш зЁрну? Ё ледзь стрыма? воклЁч. Там, сярод каменных сцен цяснЁны,
прысыпаны абвалам, ляжа? до?гЁ сЁгарападобны корпус зоркалёта. Яны,
касмана?ты, у гэтым памылЁцца не маглЁ, нават разглядаючы яго здалёк.
Балаш Ё Скрут падышлЁ блЁжэй. Зоркалёт бы? стары, такЁя будавалЁ яшчэ ?
пазамЁнулым стагоддзЁ. Цяпер гэта была куча металЁчнага лому.
- Трэба было б паглядзець усярэдзЁне, - сказа? Балаш, пазЁраючы на
пустыя праёмы дэфармаваных ЁлюмЁнатара? Ё ?ваходных люка?.
- На?рад цЁ знойдзем там што... - адказа? Скрут. - Агонь, як смерч,
пранёсся па адсеках.
Балаш бачы? Ё сам, што рубка, дзе павЁнны былЁ захо?вацца матэрыялы
экспедыцыЁ, ляжала ? баку ад асно?нага корпуса, пачарнелая, сплюшчаная.
Яны пахадзЁлЁ вакол мёртвага гЁганта, спрабуючы вызначыць, што гэта за
зоркалёт, каб прынесцЁ на Зямлю апошнюю вестку пра яго трагЁчны лёс. Але Ё
гэтага не было. Корпус аплавЁ?ся, як лядзяш пад веснавым сонцам.
Яны ма?клЁва пастаялЁ крыху Ё пайшлЁ назад, уражаныя страшнай карцЁнай
гЁбелЁ. ? калЁ адышлЁ ?жо далёка, Скрут раптам спынЁ?ся.
- Але што тады свяцЁлася? - запыта?ся ён.
- Сапра?ды, - згадзЁ?ся Балаш Ё прыпынЁ?ся таксама. - А ты ?пэ?нены,
што гэта менавЁта тут?
- Не... Хаця агеньчык павЁнен мець нейкае дачыненне да карабля. Цяпер я
? гэтым не сумняваюся.
Балаш зЁрну? па баках. Горы, скалы, каменнЁ, сярод якЁх ужо не вЁдаць Ё
зоркалёта. ? зоркЁ зверху не такЁя яркЁя, як уначы, аднак прыкметныя ?
разрэджаным атмасферным покрыве планеты.
- ВазьмЁ арыенцЁр, - параЁ? ён Скруту, якЁ таксама спрабава? нешта
?бачыць у наваколлЁ.
Скрут здзЁ?лена сказа?:
- Гэта ?баку, бадай, з кЁламетр...
- Пойдзем хутчэй, - адказа? Балаш. - Баюся, не паспеем дацямна.
Дарога была пакручастая. МЁнула яшчэ з па?гадзЁны, калЁ Балаш сказа?:
- Недзе тут.
Каменны гушчар, здалося, ста? яшчэ больш непраходны. На?рад цЁ можна
было ? Ём што за?важыць, Ё Скрут недаверлЁва спыта?:
- Тут?
На гэты раз яны не памылЁлЁся. Выпадкова зЁрну?шы на вяршыню
абрывЁстай, быццам ссечанай, скалы, Балаш ускрыкну?. Там было нешта падобнае
на пячору. Уваход, нЁбыта зашклёны, цьмяна паблЁсква?, адлюстро?ваючы скупыя
барвовыя промнЁ надвячоркавага свяцЁла.
СпатрэбЁлася яшчэ з па?гадзЁны, пакуль Балаш са Скрутам дабрылЁ да
месца, ад якога можна было дабрацца да пячоры. Угару вяла вузкая палоска,
пара?на?ча чыстая ад завала? Ё, здавалася, сям-там падпра?леная - на схЁле
былЁ нЁбы вырубленыя ? скалах прыступкЁ. Мо?чкЁ людзЁ лезлЁ на гару. А ёй не
было канца.
Пячора адкрылася рапто?на - дарога вывела Скрута Ё Балаша на невялЁкую
пляцо?ку перад уваходам у яе.
- Будан... - шапну? Скрут.
- Сакля... - сказа? Балаш.
Перад ЁмЁ стаяла сцяна. Гладкая Ё ро?ная, авальнай формы, яна
паблЁсквала адлюстраваным святлом, нЁбы адшлЁфаваны агат.
Стомленыя крутой дарогай, людзЁ стаялЁ перад дзЁ?най пабудовай, не
разумеючы, што гэта.
- Маяк, - выказа? здагадку Скрут.
- Для каго? - Балаш ва ?сЁм хаце? бачыць сэнс.
МенавЁта ? маяку ён яго не ?бачы?. Ён па?тары? пытанне: - Для каго? Да
карабля не меней кЁламетра, Ё яго не вЁдно адсюль. Хто ставЁць знакЁ, якЁя
нЁчога не гавораць?
- Можа маяк бы? паста?лены кЁмсьцЁ раней? АстралётчыкЁ за?важылЁ яго
сЁгналы, павялЁ сюды зоркалёт ? неспадзявана трапЁлЁ ? аварыю. Думаю, гэта
слушна.
- Хутчэй рамантычна. А слушна?.. - Балаш пакЁва? галавой. - Нагадвае
стары касмЁчны дэтэкты?.
Звычайна нешматсло?ны, Балаш раптам зрабЁ?ся гаваркЁ. Скрут са
здзЁ?леннем адзначы? гэтую перамену ? паводзЁнах таварыша. ВЁдаць, Ё яго
знаходка вывела з ра?навагЁ.
- Што гадаць, - Скрут пастука? па чорнай сцяне кулаком, насцярожана
прыслуха?ся, недаверлЁва паглядзе? на сваю руку, якая ? пальчатцы скафандра
выглядала то?стай Ё кароткай, Ё ня?пэ?нена сказа?: - Пустата.
Балаш падышо? да сцяны, сам пастука?.
- Будзем ламаць? - запыта?ся Скрут.
- Зламаць проста. А што там? Хто рабЁ?, навошта? Ты можаш мне сказаць?
Не? Дык цЁ маем мы права разбураць?
Скрут адчу?, што логЁка Балаша пачала яго раздражняць. КалЁ так думаць,
то нельга нават на чужыя планеты апускацца. Раптам што пашкодзЁш. ?,
стрымлЁваючы злосць, Скрут павольна, стараючыся таксама быць лагЁчным,
загавары?:
- Маем. Маем права. На планеце няма жыцця. ТолькЁ рэшткЁ зямнога
зоркалёта. Гэтая сцяна мае да яго нейкае дачыненне. КалЁ гэта нават чужы
маяк, то ён мог паслужыць прычынай гЁбелЁ зямлян. Мы проста абавязаны
даведацца, што гэта такое!
Балаш слуха? не пярэчачы. КалЁ Скрут скончы?, ён, згаджаючыся, сказа?:
- АдыдзЁ, схавайся.
- Давай я, - запратэстава? Скрут. - Табе весцЁ планеталёт. ? ?рэшце...
Я за?важы? агеньчык.
- Права першаадкрывальнЁка? - усмЁхну?ся Балаш. - Згодзен.
Сцяна сапра?ды аказалася шкляная. ТолькЁ шкло было спецыяльнае.
Цвёрдае, трывалае, здольнае вытрымаць моцны ?дар. Ультрагукавым нажом Скрут
выраза? праход Ё прасуну? галаву. Ужо наступЁ? вечар, Ё ? сярэдзЁне пячоры
панава? змрок. Скрут пакруцЁ? галавой. Зазначы?, што праз гэта шкло праменнЁ
святла Ёдуць толькЁ ? адным напрамку - знутры, Ё калЁ вочы прывыклЁ, ён у
дальнЁм кутку за?важы? нейкае ?звышэнне. А на Ём... У Скрута моцна забЁлася
сэрца.
- Балаш, - паклЁка? ён сябра Ё ?вайшо? у пячору.
Ён не памылЁ?ся. Гэта было ложа, а на Ём у скафандры ляжа?... чалавек.
Ён бы? нежывы Ё, вЁдаць, да?но. Скрут памкну?ся бы? расшпЁлЁць скафандр на
чалавеку. Балаш спынЁ? яго:
- Не трэба...
Скрут падума?, што сапра?ды гэтаму зямлянЁну ?жо нЁчым не дапаможаш. Ён
пастая?, патрыма? руку на яго плячы, нЁбы развЁтваючыся наза?сёды, Ё пайшо?
аглядаць пячору.
Стала ?жо зусЁм цёмна. Балаш уключы? лЁхтар.
Пячора была амаль пустая. Няро?ныя каменныя сцены, такЁ ж каменны
ложак. Побач нешта падобнае на стол. Сям-там Скрут за?важы? раскЁданы
Ёнструмент, дэталЁ, вузлы прыбора?, машын.
- Тут павЁнна быць сховЁшча... - уголас падума? ён.
- Так... - згадзЁ?ся Балаш. - Чалавек пражы? у пячоры нямала. Ён недзе
трыма? свае прыпасы. Яшчэ павЁнна быць недзе рэгенерацыйная ?стано?ка. Без
яе ён до?га не вытрыма? бы.
СховЁшча было побач з ложкам. Знайшо?шы яго, Балаш зно? падышо? да
зямлянЁна. До?га-до?га стая? над Ём, потым працягну? руку Ё дакрану?ся да
яго ног. Пад нячуткЁмЁ ад та?шчынЁ ахо?нага касцюма пальцамЁ аказалася
пустата. Балаш адышо? Ё до?га глядзе? праз празрыстую адсюль сцяну ? чорную
ноч. Потым, не абарочваючыся, папрасЁ?:
- Пашукай... ПавЁнны быць дзённЁкЁ.
Скрут не здагада?ся, што так уразЁла таварыша, Ё, аглядаючы нЁшы,
раз-пораз кЁда? на яго ня?цямныя позЁркЁ.
- Вось, - нарэшце знайшо? ён касеты з крышталЁкамЁ, на якЁх касмана?ты
звычайна запЁсвалЁ ?сё, што лЁчылЁ вартым увагЁ.
Скрут патрыма? Ёх у руках, нЁбы ?зважваючы, яшчэ раз зазЁрну? у нЁшы Ё
закуткЁ пячоры Ё спыта?:
- Пачытаем на караблЁ?
- Тут, - адрывЁста кЁну? Балаш.
Скрут здзЁвЁ?ся незвычайнай суровасцЁ, якая прагучала ? яго голасе. Але
згадзЁ?ся Ё се? на камень, якЁ, напэ?на, некалЁ служы? гаспадару сталом.
Потым уставЁ? крышталЁкЁ ? гуказдымальнЁк, якЁ за ммога дзесяцЁгоддзя?
Ёстотна не змянЁ? сваёй канструкцыЁ, падключы? рацыю, каб можна было чуць
запЁс у шлемафонах, Ё сказа?:
- Гатова...
ТолькЁ тады Балаш павярну?ся да святла - рэзкЁ, рашучы.
- Уключай! - загада? ён Ё пайшо? да ложка. Так Ё стая? ён увесь час,
пакуль зямлянЁн няспешна расказва? пра сваё жыццё.
А ? Скрута не хапЁла адвагЁ стаць побач з Ём - ён не мог глядзець на
рэшткЁ гэтага чалавека, чый раздумны голас прыглушана Ё павольна гуча? у
шлемафоне.
Невыносна замаруджана цяклЁ мЁнуты, раскрываючы вялЁкую трагедыю
зоркалёта Ё таго, хто заста?ся адзЁн з вялЁкага экЁпажа.
"...Перада мной выбар, - нЁбы раячыся з субяседнЁкам, гавары?
астралётчык, - памерцЁ зараз цЁ паспрабаваць жыць... Я не агавары?ся. ?менна
- паспрабаваць. Гэта жыццё не прынясе мне радасцЁ. Я не змагу калЁ-небудзь
вярнуцца на Зямлю. Пра мяне, напэ?на, нЁколЁ нЁхто нават не даведаецца -
на?рад цЁ якЁ карабель забрыдзе ? гэты раён. Я не змагу нават выбрацца з
пячоры - косцЁ абедзвюх ног раструшчаны ? час катастрофы. Я не магу сам сабе
зрабЁць аперацыю, бо калЁ змог бы вытрываць боль, то трэба мець яшчэ
герметычную камеру - яе таксама няма. ТакЁм чынам мая будучыня - адзЁнота,
нерухомасць, безнадзейнасць. Але я не прымаю смерць. Пакуль я магу - я
павЁнен жыць. Не таму, што Ёнстынкт мацнейшы за волю Ё я чапляюся за жыццё.
Я павЁнен жыць, бо я - чалавек, Ё ? мяне яшчэ дзейнЁчае мозг..."
Скрут слуха? Ё ?я?ля? сабе разбЁты выбухам зоркалёт, мёртвую планету Ё
адзЁнокага скалечанага чалавека, якому шчаслЁвы, а хутчэй нешчаслЁвы выпадак
падарава? жыццё Ё якому належала пакутаваць ад бездапаможнасцЁ Ё бяссЁлля
до?гЁя-до?гЁя днЁ, месяцы, гады.
ЦЁ можа такое вытрымаць чалавек? Скрут не таЁ?ся перад сабой. Для яго
гэта была не проста цЁка?насць. Ён нЁколЁ не забыва?, як гняла яго
абмежаванасць прасторы ? зоркалёце. Яна была нЁшто ? пара?наннЁ з прасторай
Сусвету. ? ? гэтай неадпаведнасцЁ яму бачылася нешта ненатуральнае, варожае
чалавеку. Гэта прыгнятала. Скрут разуме? свой стан Ё нЁчога не мог з сабой
зрабЁць. Але яму было лягчэй. З Ём за?сёды знаходзЁлЁся таварышы з дзяжурнай
змены, яго ахо?вала моц магутнага зоркалёта. Дзе бра? стойкасць гэты
касмана?т? Што надавала яму сЁлы? Адчуванне чалавечай годнасцЁ? Але ж пра
гэта Ё Скрут нЁколЁ не забыва?...
"Ох, як гэта невыносна, калЁ дзейнЁчае мозг. Раней мне здавалася гэта
шчасцем, а зараз мне часам хочацца пашукаць нейкую там кнопку, каб хоць на
Ёмгненне выключыць мозг, забыцца Ё пазбыцца свайго становЁшча".
Узня?шы вочы ? час адной з па?з, калЁ чулася толькЁ патрэскванне рацыЁ,
Скрут за?важы? побач з ложкам корпус робата. Ён бы? латаны Ё пералатаны.
ЗаклёпкЁ Ё швы на абшарпаным металЁчным корпусе робата, можа, ярчэй за ?сё
раскрылЁ Скруту жудасную карцЁну апошнЁх месяца? жыцця чалавека, якЁ
стара?ся падо?жыць Ёснаванне свайго адзЁнага памочнЁка. Гэты робат расчысцЁ?
чалавеку дарогу да пячоры, надзейна абсталява? яе, каб чалавек мог жыць там
столькЁ, сколькЁ хопЁць энергЁЁ ва ?цалелых акумулятарах Ё сонечных
батарэях. ?, напэ?на, чалавек дзялЁ?ся з робатам, аддаючы яму большую частку
энергЁЁ, не зважаючы на свой холад Ё голад.
Але робат не ме? чалавечай вынослЁвасцЁ. Ён знерухоме? раней чалавека.
Скрут уявЁ? сабе роспач, якая авалодала тады чалавекам...
НЁбы ведаючы наперад аб гэтых думках Скрута, чалавек сказа?: "Сёння я
заста?ся без АцЁлы..."
Адна фраза, Ё нЁ слова больш, нЁводнай скаргЁ, нягледзячы на тое, што
для яго гэта было пачаткам канца.
Скрут падума?, што яму не так лёгка будзе зразумець гэтага чалавека,
замураванага ? скале далёкай планеты Ё непахЁснага ? сваёй волЁ. Чалавек не
спадзява?ся, што яго калЁ-небудзь, хай сабе Ё пасля смерцЁ, знойдуць. Ён
разважа? сам з сабой, бо ме?, вЁдаць, адзЁную слабасць - патрэбу ?
субяседнЁку.
- ...Ты чуеш?
Скрут уздрыгну?. Задума?шыся, ён ужо не слуха?. Забы?ся на Балаша.
- Скрут, ты чуеш? - па?тары? Балаш.
Скрут прыслуха?ся, аднак не адразу зразуме?, чым выклЁканы воклЁч
таварыша.
"...Я ?весь час думаю, дзе была наша памылка? Чаму ?зарвалЁся рухавЁкЁ?
Першыя сЁмптомы непаладак у Ёх з'явЁлЁся, калЁ мы ледзь увайшлЁ ? сЁлавое
поле планеты, Мы спадзявалЁся наладзЁць рухавЁкЁ, апыну?шыся на цвёрдай
глебе. Але спынЁць рэакцыю ?жо не ?далося. ДзЁ?на, яна Ёшла быццам бы
павольна, не сцЁхаючы Ё не нарастаючы. ? раптам скачок, выбух..."
У шлемафоне стала цЁха. Скрут нецярплЁва зЁрну? на гуказдымальны
апарат. Балаш трыма? руку на выключальнЁку.
- А нам удалося, - з горыччу сказа? ён, быццам адчуваючы вЁну за тое,
што ? Ёх папярэднЁка? - касмана?та? - было менш веда?.
Скрут адчу?, як яго ахоплЁвае неспакой. Што з таго, што на ЗямлЁ ?жо
ведаюць, як спынЁць такую рэакцыю? Для гэтага чалавека гэта ?жо не мае
значэння. Яму важна было самому дайсцЁ да ЁсцЁны, по?насцю выкарыстаць свой
яшчэ жывы Ё, вЁдаць, магутны розум, рашаючы вялЁкую загадку. ТолькЁ гэтым
ён, памЁраючы, мог перамагчы смерць. ЦЁ знайшо? ён прычыну? Скрут махну?
рукой:
- Уключы...
"Але павЁнна быць рашэнне гэтай задачы, якога мы тады не бачылЁ".
- Канечне, канечне, - шапну? Скрут, думаючы, што Ёх апарат вельмЁ
марудна здымае гук. Ён трывожы?ся: ня?жо лёс не пашле гэтаму адважнаму
магутнаму чалавеку поспех, ня?жо дарэмныя былЁ яго пакуты?
Скрут хвалява?ся, як нЁколЁ яшчэ ? жыццЁ. А голас у шлемафоне гуча?
ро?на, непадуладны нЁякЁм ня?дачам. З дня ? дзень чалавек коратка кЁда? у
мЁкрафон: "НЁчога новага". Ён, вЁдаць, многа працава?, бо ?сё радзей Ё
радзей траплялЁся ? запЁсе разважаннЁ. А можа, ён бярог энергЁю батарэй -
яны ж, як Ё робат, не былЁ невычэрпныя.
- Больш не магу! - нервова выгукну? Балаш Ё пайшо? да выхада.
- Мы мусЁм даслухаць, - сказа? яму Скрут. - Для нас мае значэнне не
сутнасць яго адкрыцця, а сам факт.
Яны ?жо нЁчога не чакалЁ ад асуджанага на марудную смерць. Яны думалЁ
аддаць яму данЁну як чалавеку. А ён здзЁвЁ? Ёх зно?.
"Здаецца, усё. Я ведаю формулу".
Трэба быць вялЁкЁм матэматыкам, каб толькЁ запомнЁць з аднаго разу гэты
до?гЁ рад Ёнтэграла?, лЁчба? Ё знака?. Чалавек прачыта? яе, потым,
падума?шы, па?тары? больш павольна, нЁбы даючы слухачам магчымасць удумацца
? яе сэнс. ? раптам прамовЁ? з сумненнем: "ЦЁ ?сё гэта?"
- Усё! Усё! - крыкну? Балаш, быццам чалавек мог яго пачуць. - ЛюдзЁ на
ЗямлЁ вывелЁ тваю формулу...
До?гае шыпенне ? навушнЁках было адказам Балашу. Чалавек ма?ча?. Можа,
дума?, можа, у яго не стала ?жо сЁлы, каб сказаць апошняе, развЁтальнае
слова, а можа, ужо лЁчы? гэта слова наогул неЁстотным, непатрэбным.
Ма?чанне шлемафона? было невыносным. Але нЁ Скрут, нЁ Балаш не
адважвалЁся выключыць апарат. ?м здавалася, што тым самым яны дачасна
абарвуць жыццё гэтага мужнага чалавека. Прайшла, напэ?на, гадзЁна. ВяршынЁ
гор пасвятлелЁ - пачына?ся дзень.
- Трэба вяртацца, - сказа? Балаш, - мы безнадзейна познЁмся.
- Яшчэ крышачку... - папрасЁ? Скрут.
Балаш пакЁва? галавой, адчуваючы Ё сам, што не можа пайсцЁ адсюль, не
дачака?шыся канца.
ПатушылЁ лЁхтар. РанЁшняе святло, лёгкае, свежае, пранЁкла праз
зроблены Скрутам уваход у пячору. Прамень сонца крану? гермашлем чалавека, Ё
твар яго нЁбы ажы?, разгладзЁлЁся пакутлЁвыя складкЁ. Скрут усхапЁ?ся, навё?
кЁнаапарат. ? тут шлемафоны ажылЁ.
"Вось цяпер, здаецца, усё".
Зно? прагучала до?гая формула, пасля па?зы чалавек па?тары? яе. Для
гэтага ён знайшо? сЁлы. ? гэта, вЁдаць, былЁ яго апошнЁя намаганнЁ. Апарат
да? сЁгнал, што запЁс скончаны.
- Хто ён? - спыта? Скрут, думаючы над тым, чаму гэта пасвятле? твар
Балаша. - Ня?жо мы не знойдзем дзе-небудзь тут яго Ёмя?
- Не ведаю. Але ён выратава? нас. Ён зазЁрну? глыбей, чым мы. Не
ведаючы яго адкрыцця, мы на адваротным шляху па?тарылЁ б лёс яго карабля.
Скрут не бы? нЁ фЁзЁкам, нЁ матэматыкам. Ён не мог зразумець формулы,
знойдзенай гэтым чалавекам. ? яго зусЁм зараз не хвалявала, што яны маглЁ не
вярнуцца. У далёкЁм космасе людзЁ гатовы Ё да гэтага.
Ён сабра? батарэЁ, далучы? да Ёх аварыйную батарэю са свайго скафандра
Ё падключы? да ?стано?кЁ, якая ?начы свяцЁла чырвоным агеньчыкам. Потым
завары? прарэзаны надоечы ?ваход у пячору Ё пабег даганяць Балаша.
Популярность: 1, Last-modified: Sun, 26 Oct 2003 09:53:16 GmT